Nederlands proza

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2023

Judith Maassen: Niet van hier

door Marlies van Breda

Hoewel Niet van hier – net als haar debuutroman Het nabestaan van Anna Portier – niet autobiografisch is, vond Judith Maassen de inspiratie voor haar verhaal in haar eigen jeugd. Toen zij elf jaar oud was, verhuisde het gezin naar Zijtaart, een dorp in de buurt van Veghel waar het ‘importgezin’ een plaats in de gemeenschap moest zien te vinden. Judith meende dat het bij zou dragen aan hun inburgering als zij lid zou worden van de dansmariekes, maar haar vader verbood het haar. In Niet van hier staan de dansmariekes symbool voor het saamhorigheidsgevoel van de dorpelingen en hun argwaan jegens nieuwkomers.  

Het verhaal begint enkele weken voor carnaval op het moment dat Nannie, één van de dansmariekes, dood in een greppel gevonden wordt. Er wordt besloten dat het carnavalsfeest dat jaar niet gevierd zal worden. De politie begint bovendien een onderzoek naar de doodsoorzaak, wat het geroddel in het dorp op gang brengt. De dorpsbewoners zijn ervan overtuigd dat de vader van het ‘stadse’ gezin dat in die week zijn intrek heeft genomen in de nieuwbouwwijk, met haar dood te maken heeft.
 
Tegen haar zin uit haar vertrouwde omgeving weggehaald en onbewust van de roddels over haar vader, probeert de dertienjarige Rifka haar leven in het dorp vorm te geven. In het begin lijkt zij aansluiting te vinden bij vier vriendinnen van Nannie die ook lid zijn van de dansmariekes, maar al gauw wordt haar op subtiele wijze duidelijk gemaakt dat zij niet welkom is in hun vriendenkring. In gedachten voert zij gesprekken met Nannie die haar rolmodel wordt en haar adviseert inzake de liefde.
 
Met Johan, Nannies vriend, die na haar dood eveneens als buitenstaander behandeld wordt, verkent zij het dorp en de omgeving. Zo komt zij op het erf van Heleen, waar zij de wieg die haar vader voor haar gemaakt heeft, in de schuur ziet staan. Na de dood van haar tante heeft Heleen de boerderij geërfd. Hoewel de dorpsbewoners haar in eerste instantie argwanend bekeken, wordt zij na de dood van haar zoontje Warre als een van hen geaccepteerd. Zelf bewaart zij afstand, maar ze staat wel toe dat de jongeren uit het dorp haar schuur gebruiken om de carnavalswagen voor de prins te bouwen.
 
Tijdens de kermis komen de gebeurtenissen tot een climax. De vriendschap tussen Johan en Rifka is hechter geworden. Als Johan haar meeneemt naar de kermis, zien de dansmariekes dat als zijn verraad aan Nannie. Zij houden Rifka verantwoordelijk en vallen hen aan als ze samen in de botsauto’s gaan. Enige dagen later neemt de oudere broer van een van hen die meegebouwd heeft aan de prinsenwagen, Rifka mee naar Heleens schuur om de wagen te bekijken. Samen met een vriend voert hij haar dronken en misbruikt haar. Als zij die avond niet thuiskomt, slaat haar vader alarm. Even maakt het gezin deel uit van de dorpsgemeenschap: met Nannies dood nog vers in het geheugen zoekt iedereen mee naar ‘onze’ Rifka. Als zij gevonden is, doet de politie opnieuw onderzoek, maar ook nu blijft onduidelijk wat er precies gebeurd is en wie hiervoor verantwoordelijk moet worden gehouden.
 
Net als in haar debuutroman legt de schrijfster in de vier delen waarin de roman is opgedeeld, het vertelperspectief bij verschillende personages. Zowel het eerste als het laatste deel wordt verteld door de dakdekker die vanuit vogelperspectief de gebeurtenissen in het dorp in de eerste persoon beschrijft. Hij observeert, reflecteert en verklaart, maar grijpt niet in. De beide andere delen kennen een personaal vertelperspectief. Het ene deel wordt vanuit Rifka gefocaliseerd, het andere vanuit Heleen.
 
Het thema van de dood en het ‘nabestaan’ spelen opnieuw een belangrijke rol. De dood van Nannie hangt als een schaduw boven de gebeurtenissen die het verhaal voortstuwen en maakt de dorpsbewoners collectief tot nabestaanden. Hieruit vloeit het tweede thema voort: het saamhorigheidsgevoel binnen een kleine gemeenschap en de daaruit voortkomende argwaan jegens nieuwkomers. Het derde thema is de liefde. De onzekerheid die een eerste liefde en ontluikende seksualiteit bij de opgroeiende Rifka teweeg brengen, zal zeker ook herkenbaar zijn voor middelbare scholieren. Tussen de regels wordt gezinspeeld op het overspel van Rifka’s vader en de daarbij behorende leugens, wat duidelijk maakt waarom aandacht besteed wordt aan het levensverhaal van Heleen.
 
Niet van hier is een psychologische roman en een coming-of-age-verhaal in een heldere schrijfstijl, die vanwege de thematiek, humor en originele beeldspraak ook niet zal misstaanop de leeslijsten van middelbare scholieren.
 
Judith Maassen: Niet van hier, Querido, Amsterdam 2022, 187 p. ISBN 9789021426419. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri