Vertaald proza
BOEKEN NR. 1, JANUARI 2023
Stine Pilgaard: Mijn moeder zegt
door Katja Feremans
De ik-figuur in Mijn moeder zegt is een domineesdochter
die in zak en as zit omdat haar vriendin het met haar uitgemaakt heeft. Het is
wel niet zo dat ze er helemaal alleen voor staat: in de pastorie bij haar vader
en diens tweede vrouw vindt ze naast onderdak ook warmte en de nodige ruimte om
haar ex ‘hardvochtig en zonder scrupules tot een herinnering te reduceren’.
Dat laatste
gaat niet zomaar vanzelf. In het jaar waarin de roman zich afspeelt, zoekt ze daarom
meermaals haar dokter op. Tijdens die consultaties is ze meesterlijk in het
ontwijken van wat de reden is van haar komst. Zo pakt ze bijvoorbeeld uit met een
eigen analyse van haar probleem. Die luidt dat het haar extra moeilijk valt om overeind
te krabbelen, omdat haar buitengewoon sterke geheugen haar verhindert om mensen
los te laten en een nieuwe weg in te slaan.
In plaats van haar hypothese als
absurd weg te zetten, pikt haar dokter erop in met een uitleg over de werking
van het geheugen. ‘Herinneren is een creatief proces dat stoelt op het vermogen
om situaties te herscheppen’, verduidelijkt hij. En ook: ‘Wat lijkt op
feitelijke gebeurtenissen zijn dus constructies van de geest.’ Verder heeft hij
het nog over de overdracht van herinneringen van het kortetermijn- naar het
langetermijngeheugen in het gebied van de hersenen dat hippocampus heet,
oftewel zeepaardje.
Onder invloed van die theorie komt er in het hoofd van de zoekende
domineesdochter een creatief proces op gang. De hoofdstukken ‘Monologen van een
zeepaardje’ zijn daar de neerslag van. Ze lezen als surrealistische meditaties
op herinneringen aan beelden, smaken, geuren, stemmen, lachsalvo’s en tal van zowel
pijnlijke als intieme momenten die haar diep geraakt hebben.
De ‘Monologen van een
zeepaardje’ worden afgewisseld met andere korte hoofdstukken, waarin de ik-figuur
in een voortschrijdend heden worstelt met haar liefdesverdriet. Niet alleen op
haar dokter en haar vader kan ze terugvallen, ze vindt ook steun bij haar goede
vriendin Mulle. Met haar spreekt ze vaak af in het openluchtmuseum Den Gamle
By, het Bokrijk van Denemarken dicht bij het centrum van de stad Aarhus. Mulle
brengt meestal haar grootmoeder mee. Vanuit haar rolstoel blikt die door een
gouden bril op de reconstructie van de wereld uit haar jonge jaren. Daarbij praat
ze een hartig woordje mee met de twee jonge dames en neemt ze geen blad voor de
mond bij het benoemen van haar bedenkingen bij het doen en laten van de jeugd
van tegenwoordig.
Tot slot is er nog de moeder. Zij vreest dat haar dochter in lethargie
gaat vervallen en port haar aan tot actie, telkens als ze daartoe de kans
krijgt. Haar aanpak contrasteert fel met die van de vader, de zachte
heelmeester. Haar ongevraagde advies is welgemeend, maar vanwege haar voortvarende
aard komt het niet altijd even goed aan. Ad rem als moeder en dochter allebei
zijn, levert dat geestige scènes op. De zinsnede ‘Mijn moeder zegt’ keert geregeld
terug in combinatie met deze of gene waarheid die moederlief heerlijk irritant declameert.
Hoe ze altijd het laatste woord wil hebben klinkt nergens zo duidelijk door als
in ‘Moeders hebben altijd gelijk, zegt mijn moeder’.
Stine Pilgaard (1984, Aarhus) heeft
een lichtvoetige en beweeglijke aard die in haar proza samenkomt met een
scherpzinnige ondertoon. Ze geldt in Denemarken als een van de meest getalenteerde
literaire stemmen van haar generatie. Ze kwam bij ons op de radar met haar
derde en recentste roman, het uiterst vermakelijke Meter per
seconde. Dit boek zet de beproevingen in het leven van een jonge moeder
in een bij momenten doldwaas daglicht. Mijn moeder zegt is Stine
Pilgaards debuut uit 2012. Al vanaf het begin creëert de schrijfster mondige
personages met verrassende gedachtekronkels, wat steevast verbaal vuurwerk
oplevert. Knap aan Mijn moeder zegt is ook hoe ze thema’s als hartzeer
en de kleefkracht van herinneringen omzwachtelt met speelse ernst.
Stine Pilgaard: Mijn moeder zegt, Oevers,
Zaandam, 2022, 191 p. ISBN 9789493290174. Vertaling van Min mor siger door Edith Koenders en Adriaan van
der Hoeven. Distributie De Wolken
deze pagina printen of opslaan