Poëzie
BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2023
Miek Smilde: De dingen
door Dirk De Geest
Miek Smilde heeft met de bundel De dingen een bijzonder ambitieus
project voor ogen. Zij wil de wisselwerking tussen godsdienst en de mens laten
zien door de belangrijke rituelen van vijf wereldreligies in evenveel reeksen
te presenteren. Daarbij is het de dichter niet in de eerste plaats te doen om
de theologische waarheden of de historisch-mythologische verhalen maar om de
manier waarop godsdienstige overtuigingen en praktijken het menselijke bestaan
structureren en kaderen, van de geboorte tot de dood, maar evenzeer over
generaties heen in een eeuwenoud verhaal.
Voor het christendom gebeurt dat
bijvoorbeeld via de magie van het scheppingsverhaal, waar God in zeven dagen de
wereld tot stand brengt van de scheiding van licht en donker of aarde en water
tot de schepping van de mens en het paradijs. Dat patroon wordt door Smilde op
een geheel eigen manier omgezet in een bezinning op het bestaan van individuele
mensen, maar ook van de menselijke soort. De initiële act van liefde gaat
daarbij over in vrees of twijfel, maar ook in het besef van verlies. De band
met het Bijbelse verhaal is vooral allusief, waarbij de Schrift fungeert een
reservoir van verhaallijnen en motieven dat die menselijke dimensie extra
reliëf verleent.
De reeks ‘Adonai’, die de joodse godsdienst oproept, is dan weer
gebaseerd op de typische religieuze feesten. Ze vormen een aanleiding voor het
lyrische ik om te reflecteren over schuld en verantwoordelijkheid, maar
tegelijk zijn de rituelen een uniek middel om op te roepen tot verandering en
tot handelen. In die zin nodigen ze de mens uit om actief in te grijpen op zijn
eigen bestaan en dat van anderen. Ook de waarheden van Boeddha en de vijf
zuilen van de islam laten zien hoe algemenere principes of leerstellingen (de
‘geboden’ uit de traditionele religies) telkens opnieuw worden vertaald naar
individuele gedragscodes. Hier krijgen ook de ogenschijnlijke paradoxen in het
bestaan en vooral de intense wisselwerking tussen actief handelen en passieve
beleving een indringende uitwerking.
Smilde gaat nog een stap verder
door dat persoonlijke niveau verder uit te diepen in het licht van haar
persoonlijke levensverhaal. Net die spanning tussen het algemene en het
persoonlijke maakt deze bundel tot een extra zinvolle belevenis. Het zijn
gedichten waarin het goddelijke algemeen is teruggedrongen naar een soort van
achtergrond ten voordele van het menselijke engagement. In die zin is deze
bundel toch wel typisch voor onze tijd, waarin de zoektocht naar religieuze
waarden en filosofische inzichten opnieuw aan urgentie en relevantie heeft
gewonnen maar waarin de argwaan voor te almachtige goden en te absoluut
geformuleerde regels eveneens overweegt.
Miek Smilde: De dingen, De Arbeiderspers, Amsterdam 2022,
79 p. ISBN 9789029547260. Distributie
L&M Books
deze pagina printen of opslaan