Vertaald proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2023

Adania Shibli: Een klein detail

door Ludo Abicht

Je kan het een korte roman noemen, of beter een lang verhaal in twee duidelijk onderscheiden delen. De aanleiding was een artikel van een Israëlische auteur in Haaretz, waarin hij verwees naar het waar gebeurde verhaal van een Palestijns meisje dat op 12 december 1949 in de Negev woestijn gevangen werd door Israëlische soldaten. Eerst hadden ze al de leden van haar clan vermoord en haar meegenomen naar hun kamp. Daar werd ze het slachtoffer van een groepsverkrachting en daarna door de daders vermoord en in een put geworpen. De titel verwijst naar het ‘kleine detail’ dat vijftig jaar nadien de aandacht trok van de auteur, die net op die dag geboren werd. Maar je had dit gruwelijke verhaal in feite ook een ‘fait divers’ kunnen noemen van de grote oorlog tussen zionisten en de Palestijnen.  

In het eerste verhaal worden de feiten verteld door de commandant die vooral bezig is met de problemen die volgens hem wél belangrijk zijn: de veiligheid van zijn manschappen, de ‘zuivering’ van de streek -- dat wil zeggen: het opsporen en elimineren van alle daar nog verscholen Arabieren -- en de zorg voor zijn eigen gezondheid, nu hij in zijn slaap door een schorpioen gebeten en geïnfecteerd werd. Wat hier meteen opvalt, is de vertelstijl die ik bij gebrek aan een meer accurate term ‘naturalisme +’ zou willen noemen. Geen hyperrealisme, want dat is het ook, maar een bijna obsessieve zorg voor de minste details, onder meer van de voortschrijdende infectie, de loden druk van de hitte en de saaie maar noodzakelijke herhaling van de maatregelen tegen die hitte en de daarmee gepaard gaande verveling.
 
Op momenten doet deze alles doordringende verveling je als vanzelf aan De vreemdeling van Albert Camus denken. Telkens opnieuw wast de commandant zich grondig en gooit dan het vuile water weg in het hete zand. Telkens opnieuw, en in ongeveer dezelfde termen, onderzoekt hij elk hoekje en spleetje in zijn kamer, en vermorzelt hij de spinnen en andere insecten die overal opduiken. Deze obsessie met zuiverheid en de strijd tegen vijandige insecten leidt vanzelf naar zijn houding tegenover de Bedoeïenen – hij noemt ze ‘Arabieren’ – die hij uiteindelijk achter een zandheuvel met hun dieren aantreft. Ook zij worden gewoon, dat wil zeggen niet passioneel of militair strategisch, als vuile, stinkende insecten vermorzeld. Hier valt de politieke etnische zuivering bijna vanzelfsprekend samen met de fysieke zuivering. Dat de commandant zich uiteindelijk ook zelf aan het meisje vergrijpt en zo gezien zijn rang en verantwoordelijkheid de hoofdschuldige van deze collectieve misdaad wordt, leek onvermijdelijk.
 
Zo eindigt het eerste verhaal, ware het niet dat het kleine detail van de datum die zowel naar de oude misdaad als naar de geboorte van de Palestijnse auteur verwijst, haar ertoe aanzet, met een geleend paspoort de exacte waarheid in de militaire archieven te gaan opzoeken. Omdat zij in de zogenaamde ‘c zone’ van de Bezette Gebieden woont, moet zij met valse papieren in Israël trachten te geraken. Ze doet dat met twee gedetailleerde wegenkaarten, een kaart van Palestina van vóór de verdrijving in 1948 (de Nakba) en een recente kaart van het huidige Israël.
 
Nu ze voor de eerste keer in haar leven buiten de ‘c zone’ reist, merkt ze hoeveel er sindsdien veranderd is: honderden dorpen zijn gewoon verdwenen of hebben een Hebreeuwse naam gekregen, er wonen ook geen Palestijnen meer en in het militair museum wordt het verhaal over de moord op dat naamloze Palestijnse meisje verklaard als een typisch Arabische eremoord, je weet wel. En dat haar gebaar om een stuk kauwgom uit haar broekzak te halen door soldaten als een bedreiging ervaring wordt en ze zo waarschijnlijk in een vergelijkbaar drama terechtkomt als dat anonieme meisje uit 1949, is evenmin een verrassing, want de gespannen relatie van 70 jaar geleden is voor alle betrokkenen nog altijd even actueel.
 
Ook in dit tweede deel zijn alle details naturalistisch opgetekend en worden ze telkens opnieuw herhaald, vaak in dezelfde termen. Ook hier geraken de mensen, in casu de auteur en indirect haar lezers, verstrikt in een uitzichtloze en eindeloze situatie.
 
Anders gezegd: hier is in feite geen sprake van ‘een klein detail’, maar van een grote tragedie die nu reeds meer dan twee generaties alle mensen in die regio gevangen houdt.
 
Adania Shibli: Een klein detail, Koppernik, Amsterdam, 2023, 128 p. ISBN 9789083274355. Vertaling uit het Arabisch door Djûke Poppinga. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri