Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 8, OKTOBER 2024

Sjoerd Kuyper: De grote vloed

door Martina van der Logt

12+ - Sjoerd Kuyper liet in een interview in het NRC terloops vallen dat hij denkt dat hij zijn laatste boek wel denkt te hebben geschreven. Dat dat een beetje zeer doet kan ik niet ontkennen. Van Het zakmes tot Hotel de grote L, Sjoerd Kuyper weet de toon van het kind en de tijd steeds te vangen in zijn verhalen. Zo hetzelfde, maar toch ook helemaal anders voelt De grote vloed. Het lijkt alsof Sjoerd Kuyper het verhaal heeft geschreven met de gedachte dat als het zijn laatste boek zal zijn, hij zich ook geen blad voor de mond zal nemen. Een opus magnum, een laatste epistel over alles wat hem zorgen baart en zijn ideeën van een oplossing.
 
De grote vloed is een rampenboek, een verhaal dat zich afspeelt in 2029. Toch weet je als lezer door de eerste passage meteen dat het verhaal zo diep is als wateren waar de hoofdpersonen zich in begeven:
 
‘Er zijn duizenden manieren om wakker te worden: van scherp zonlicht, zware regen, onweer, schreeuwende stemmen, je vader die niet kan ophouden met huilen, ongedierte in je bed, kogels die vlak boven je hoofd gaten in de muur slaan, je kunt wakker worden naast je moeder of op een kameel, in een jeep, in een kleine boot op zee, ijskoud of gloeiend heet van de koorts, van pijn, verdriet, van je vader die fluistert: “Op een dag kom ik terug, zoon, op een dag sta ik voor je en zullen mijn armen voorgoed jouw huis zijn,” maar ook van vogels die zingen voor je raam en de geur van gebakken eieren. Op al die manieren was Moos al eens wakker geworden, maar de meeste kon hij zich niet herinneren omdat hij toen nog te klein was om dingen te onthouden. Dus toen hij op 4 mei 2029, vroeg in de ochtend, wakker werd omdat het bed van opa Leon zijn kamer in kwam varen en zijn bed ramde, dacht Moos: ik ben nog nooit op zo'n krankzinnige manier wakker geworden.’
 
De veertienjarige Moos woont bij zijn opa Leon. Als de grote vloed komt, is Moos voorbereid en heeft hij van de Buick van opa Leon een vlot gebouwd. Samen met opa Leon weet Moos de overstroming van de aarde te overleven. Tijdens hun vaartocht op zoek naar leefbaar gebied worden zij, evenals de lezer, niet ontzien:
 
‘Zo zwalkten ze rond,’ [...] ‘heen en weer gesmeten door golven als klauwen, soms bijna opgeslokt door golven als muilen, onder een hemel van beton, tot eindelijk de zon doorbrak en de golven in zee verdwenen en ze de horizon konden zien. Alsof ze in een ronde schaal dreven. Maar ze keken niet om zich heen, ze keken omhoog, alle vier, ze keken recht in de zon tot er vlekjes voor hun ogen dansten en ze bleven kijken tot ze alleen nog maar vlekjes zagen. Ze keken vooral niet naar het water om hen heen. Want vanuit de diepte kwamen lijken omhoog.’
 
Al snel komen ze de corpulente burgemeester en professor Beck tegen. Oude vrienden van opa Leon en, zo blijkt later in het boek, idealisten in hart en nieren. Als ze bij het enige overgebleven stuk land, Atlantis, aankomen blijkt dat leven op verschillende manier geïnterpreteerd kan worden. Het bestuur van Atlantis doet denken aan dystopische verhalen zoals George Orwell’s 1984 (1949) of Loïs Lowry's The Giver (1993). Moos en professor Beck gaan samen met opstandige Atlantiërs op zoek naar een manier om het leven op Atlantis leefbaarder en menselijker te maken. Dapperheid komt in vele vormen.
 
Kuyper schroomt niet om als auctoriële verteller op te treden, zich te laten horen en de lezer aan te spreken. Toch kan geen enkele lezer Kuyper betichten van (klimaat)drammen of moraliseren. Hiervoor heeft Kuyper namelijk een ingenieuze oplossing bedacht die hem als het ware carte blanche heeft gegeven te schrijven wat hij wil. In het op momenten grimmige, dystopische verhaal, introduceert hij plotseling twee absurdistische kabouters. Totaal misplaatst, niet kloppend, maar wel de komische verlichting die het verhaal nodig heeft. Door de kabouters in het verhaal te schrijven lijkt Kuyper zichzelf de vrijheid te hebben gegund om zijn ongezouten kijk te geven op die mogelijke nabije toekomst. En ik vind dat briljant! De vrijheid in zijn schrijven zindert van de bladzijden. Het verhaal leest als een ongenuanceerde mening: alsof je als kind op de trap zit en stiekem het gesprek opvangt van de volwassenen, dat niet voor kinderoren bestemd is.
 
Hoewel de gruwelijkheden van een klimaatramp niet worden verdoezeld, weet Kuyper tegelijkertijd met absurdisme en humor een lichtheid te bewaren waardoor het boek leesblaar blijft voor het jonge publiek. De poëtische zinnen in samenzang met filosofische gesprekken, vertellingen, rauwe werkelijkheden en een scheldkanonnade op zijn tijd maken van De grote vloed een meesterwerk. Kuyper ontroert, verwart, maakt aan het lachen en zet aan tot denken. De grote vloed is een geweldig boek en een fantastische aanvulling op het genre dystopische jeugdboeken en binnen het thema klimaatverandering. Het is literair vernieuwend en sterk geschreven.
 
Sjoerd Kuyper: De grote vloed, Hoogland & Van Klaveren, Hoorn 2024, 191 p. ISBN 9789089674265. Distributie Pelckmans Uitgevers


deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024

Alle tijden zijn onzeker

Joke van Leeuwen

Een kat, een man en twee vrouwen

Junichiro Tanizaki

Het mes in het vuur

Ingeborg Arvola

Ik wens mijn huis as

Daria Serenko

Konvooi. Reizen naar een land in oorlog

Tommy Wieringa

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024

Brand

Anke Kranendonk

Dit boek is vóór de wolf

Bibi Dumon Tak, Barbara Stok (ill.)

Het onvergetelijke verhaal van Reinaert de vos. Een hervertelling op rijm

Maria van Donkelaar & Martine van Rooijen, Wendy Panders (ill.)

Over goden en mensen. De mooiste Griekse mythen herverteld

Daan Remmerts De Vries, Douwe Dijkstra (ill.)

Rock de Pinguïn! Het ultieme pinguïnboek

Joukje Akveld, Kees de Boer

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri