Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2023

Bart Moeyaert: Duet met valse noten

door Jurgen Peeters

13+ - In 1983 debuteerde Bart Moeyaert, toen 19 jaar oud, met Duet met valse noten. De critici waren het niet eens over de literaire kwaliteit, maar het boek was een instantaan verkoopsucces: de eerste oplage van 4023 exemplaren was in vier maanden uitverkocht, een tweede en derde druk volgden in minder dan een jaar tijd. Veertig jaar later is Moeyaert een van de grote schrijvers in het Nederlandse taalgebied en geniet hij internationaal erkenning, getuige onder meer zijn bekroning in 2019 met de Astrid Lindgren Memorial Award, wereldwijd de belangrijkste prijs voor kinder- en jeugdliteratuur. 2023 zal in het teken staan van zijn veertigjarige schrijverschap en Querido geeft het startschot met deze nieuwe editie van Duet met valse noten, die een longseller van formaat is gebleken.  

Het hoofdthema van de roman is even universeel als alledaags: een innige verliefdheid tussen twee adolescenten, Lander en Liselot. Wie zich waagt aan dergelijke grote gevoelens komt in het vaarwater van talloze andere (jeugd)romans, en moet zich via vertelperspectief, compositie en literaire stijl proberen te onderscheiden. Precies daarin ligt Moeyaerts grootste sterkte: zijn debuutroman biedt een even indringend als oprecht portret van de eerste liefde.
 
Het goedgekozen alternerende vertelperspectief laat beurtelings Lander en Liselot als handelende ik-vertellers aan het woord. Twee personages van vlees en bloed, die elkaar op school leren kennen en langzaam maar zeker naar elkaar toegroeien. De voorzichtige integratie in elkaars leven wordt met een minimum aan woorden voelbaar gemaakt. Haarfijn brengt Moeyaert hun gevoelens, gedachten en verlangens in kaart. In deze passages toont zich reeds een aanzet tot de huidige schrijver die schrapt en schaaft, wikt en weegt, zijn woorden zorgvuldig kiest.
 
Des te schrijnender komen de eerste 'valse' noten in de liefdescantate. Zoals zo vaak begint het met een klein en onschuldig voorval, maar gebeurtenissen escaleren door wederzijdse koppigheid. Het verhaal werkt langzaam maar zeker naar een groots opgezette apotheose toe, die in het felle, opgejaagde vertelritme knap weerspiegeld wordt. Na een fikse woordenwisseling keert Liselot haar geliefde verbouwereerd de rug toe, waarna ze door een auto wordt aangereden. Ze raakt blijvend verlamd. Lander kan noch de psychische druk noch de schuldvraag langer aan en beide jonge mensen groeien uit elkaar.
 
Moeyaert overtuigt met een diepgaande analyse van gevoelens als schuld, onzekerheid en onbegrip. Een mooie gedachte van Liselot – ‘Onze gevoelens waren dezelfde, gevoelens die niet verwoord hoefden te worden’ -- vormt meteen ook een spiegel voor de stijl: liefde, verlangen, wanhoop en haat. Pas naar het einde toe ontstaat een voorzichtige nieuwe toenadering, al ontwijkt de auteur een suikerzoet happy end. Dit verhaal kan nog alle kanten uit.
 
In een uitvoerige uitleiding, ‘Het verhaal achter het boek’, vertelt Bart Moeyaert over de ontstaansgeschiedenis van het boek en de eerste kiemen van zijn schrijverschap. De tekst is geïllustreerd met foto’s van de jonge schrijver, van zijn dagboek – ‘Dagboek. Naam: Ik. Gevaar! Niet openen! -- , schriftjes en brieven, het uiteindelijke manuscript van zijn debuut, met een lichtjes andere titel… Het is een aansprekende, persoonlijke tekst, waarin de auteur terugblikt op zijn jonge zelf.
 
Blijft de vraag in welke mate dit oprechte liefdesverhaal nog aanslaat bij jongeren, die toch alles al gezien hebben. Nu is het zo dat er een complex spanningsveld bestaat tussen het dominante beeld van de 'geseksualiseerde' jeugdcultuur en het minder dominante beeld waarbij onzekerheden en twijfels van jongeren centraal staan. Maar de media confronteren jongeren met een maatschappelijk geconstrueerd beeld van seksualiteit; ambivalente gevoelens blijven veelal verhuld in vragen aan de kinder- en jongerentelefoon. Precies die onzekerheid, angst, verlangen, maar ook intense gevoelens van verliefdheid en toenadering beschrijft Moeyaert haarfijn. Hij vindt de juiste woorden om de eerste liefde herkenbaar en ongedwongen gestalte te geven, zonder opgepepte jongerentaal, zonder oeverloze discussie over seks, zonder in voor de hand liggende banaliteiten te vervallen. Wat blijft, is een eerlijk, oprecht en puur verhaal, dat terecht een moderne klassieker werd.
 
Bart Moeyaert: Duet met valse noten, Querido, Amsterdam 2023, 192 p. ISBN 9789045128795. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri