Vertaald proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2023

Norah Lange: Aantekeningen uit een kindertijd

door Hugo Van Hoecke

Net zoals er in de eerste helft van vorige eeuw in de hogere lagen van de Europese burgerij selecte artistieke kringen ontstonden waarbinnen de kunst, zij het vaak om zichzelf, geadoreerd werd, was dit net zo aan de overkant van de oceaan. Ook in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires floreerde zo’n soort informele kunstenaarskring, die fungeerde als creatief laboratorium waar de literatuur onderworpen werd aan vernieuwingsijver en geëxperimenteer. Centraal in dit geprivilegieerde wereldje stond Jorge Luis Borges, de nationale literator bij uitstek, met in zijn zog een stel bevrijde geesten, mannen uiteraard. Maar onder zijn slagschaduw leefde en werkte toentertijd ook ene Norah Lange (1905-1972), dochter van een Noorse immigrant en een half-Argentijnse moeder, en zelf verre familie van Borges. Tot haar dertigste schreef deze min of meer vrijgevochten vrouw poëzie (waarvan ze zich later distantieerde), nadien nog een handvol bevreemdende romans, vaak mysterieus en experimenteel, met vrouwen in de hoofdrol. Tussen beide genres in publiceerde zij in 1937 Aantekeningen uit een kindertijd, een tussendoortje, maar sedertdien wel haar meest gelauwerde en meest gelezen werk.   

Wat meteen opvalt als je dit boekje begint te lezen, is de moderniteit ervan. De verhaaltjes komen over alsof ze pas gisteren geschreven werden en nochtans liggen ze al haast honderd jaar stof te vergaren. Beslist tijd dus voor een herwaardering! In korte fragmenten van twee à drie bladzijden rakelt Lange, autobiografisch, een stel pittige momenten op die ze zich herinnert van tussen haar vijfde en veertiende levensjaar, met name vanaf het moment waarop de familie het bruisende stadsleven van Buenos Aires achter zich liet om in het landelijke provinciestadje Mendoza te gaan wonen. De terugkeer naar de hoofdstad zes jaar later was minder ravissant omdat de vader intussen overleden was en doffe armoede aanvankelijk om de hoek loerde. Dit laatste komt in het boek echter nauwelijks ter sprake. Wat de auteur uit haar kindertijd beschrijft, heeft over het algemeen trouwens weinig betrekking op de objectief waarneembare buitenomgeving, wel op de excentrieke en manische hersenspinsels van haarzelf als kind, de speelse concurrentie met haar vier zussen en het inwendig opslaan van de kleine akkefietjes waar de buitenwereld haar mee confronteert. 
 
De tientallen huiselijke en familiescenes die we te lezen krijgen, mogen dan wel wat buitenissig lijken, ze zijn precies in te passen in de naïeve denktrant van kinderen van die leeftijd: fantasievol, dromerig, verrassend. Lange voegt daar enkele eigen kenmerken aan toe, met name: af en toe omineus, soms een tikkeltje morbide, soms ronduit enigmatisch. Later zou ze in een interview toegeven: ‘Ik hou van alles wat door een waas van geheimzinnigheid is omgeven; directheid zou voor mij nooit voldoen’. Al in deze Aantekeningen, maar meer nog in haar latere ietwat obscure romans, komt tot uiting dat mensen bespieden die zich onbespied wanen, voor haar zoiets is als een guilty pleasure.   
 
Toch is het naar eigen zeggen in deze fragmenten vooral om ‘de tederheid die tekenend was voor mijn kindertijd’ te doen. Norah Lange ontbolsterde in haar latere werk weliswaar nog tot een auteur met een ‘expliciet vrouwelijk’ perspectief (in een periode toen dat allesbehalve evident was), in de Aantekeningen beperkt ze zich tot het meticuleus aftasten van de kinderlijke binnenwereld. Dat mag dan wel beschouwd worden als een banale worp van traditioneel vrouwelijke huis-en-tuinthematiek, bij haar wordt deze thematiek ‘zo diep uitgehold dat er iets heel anders tevoorschijn komt’ zoals haar landgenoot-auteur César Aira schrijft in zijn (voortreffelijke) nawoord. Dat Norah Lange dat met verve doet in een kinderlijk pure, haast poëtische taal geeft haar herontdekking hier te lande nog meer glans. 
 
Norah Lange: Aantekeningen uit een kindertijd, Koppernik, Amsterdam 2023, 214 p. Vertaling van Cuadernos de infancia door Lisa Thunnissen en Lisette Graswinckel. ISBN 9789083262154. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan