Poëzie
BOEKEN NR. 6, JUNI 2023
Annemie Minten, Annemie en René Smeets (red.): Ontboezemingen. De beste borstkankergedichten behoedzaam bijeengebracht
door Dirk De Geest
Enkele jaren geleden publiceerde René Smeets een
omvangrijke bloemlezing met de beste gedichten over borsten uit de
wereldliteratuur: Lavend de liefde (P 2019). Het was een jubelende
lofzang op het vrouwelijke lichaam, want dat is eeuwenlang een belangrijke bron
van inspiratie geweest voor (mannelijke) dichters. Dat leverde prachtige
gedichten op, maar tegelijk ook wel een eenzijdig en niet meteen actueel beeld.
In die zin is deze uitgave misschien nog belangrijker. Ontboezemingen
laat de keerzijde zien van die verheerlijking van vrouwenlichamen. De titel is
mooi en treffend dubbelzinnig. Het gaat inderdaad om erg persoonlijke gedachten
en intieme gevoelens maar tegelijk ook letterlijk om het wegnemen van de borst
en het noodgedwongen leven zonder borst.
De samenstellers verzamelden een
aantal gedichten, grotendeels van vrouwelijke auteurs, over borstkanker.
Daarbij gaat het hoofdzakelijk om vertalingen uit het Engels, vaak genomen van
websites met gedichten en getuigenissen. Jammer genoeg is ons eigen taalgebied
ondervertegenwoordigd, maar allicht zal deze uitgave potentiële auteurs ertoe
aanzetten om zelf ook met taal aan de slag te gaan. Het zijn teksten die
allereerst zijn ontstaan vanuit een persoonlijke ervaring, waardoor de
poëtische kwaliteit niet altijd even optimaal genoemd kan worden. Anderzijds is
de persoonlijke toon steevast erg authentiek en overtuigend waardoor dit boek
een zeer breed publiek kan aanspreken, veel ruimer dan de klassieke
poëzielezers.
Die persoonlijke ervaringen zijn gelijklopend maar tegelijk onmiskenbaar ook
erg complex. Zo is het treffend om te lezen hoe het individuele emotionele
traject de verschillende fases van het rouwproces laat zien, van het ontkennen
en minimaliseren tot een traumatische confrontatie die uiteindelijk (maar niet
altijd) resulteert in een (gedeeltelijke) aanvaarding van de nieuwe situatie.
Een operatieve borstreconstructie kan daarbij behulpzaam zijn maar is zeker
geen must. Minstens even belangrijk is de eigen visie op het andere lichaam, en
de blik van de geliefde of anderen kan daarbij een opbouwende rol spelen.
Een ander
terugkerend thema is dat van de gezondheidszorg, die vaak wordt voorgesteld als
onpersoonlijk en haast klinisch-mathematisch. Zorgbehoevende mensen worden
haast een anoniem nummer of een testcase. Die problematische omgang met
dokters, ziekenhuizen en de medische industrie is een telkens terugkerend
motief; gedeeltelijk hangt dit allicht ook samen met de overwegend Amerikaanse
inslag van de bloemlezing, maar veel ervan zal herkenbaar zijn voor de situatie
bij ons.
Tot
slot is er de aandacht voor identiteit. Borstkanker begint onooglijk maar is
ontzettend ingrijpend. Veel van de poëtische getuigenissen laten zien hoe
mensen op zoek moeten gaan naar de wortels van hun identiteit, voorbij de
buitenkant van het lichaam (en de cultus daarvan in onze samenleving). Vooral
die thematiek is indringend en zal veel mensen in dezelfde situatie kunnen
helpen. Dit is niet zonder meer een naîef optimistisch boek maar een
levensechte collage van getuigenissen. De poëtische beeldspraak en de gevatte
zegging zorgen ervoor dat deze teksten na het lezen lang blijven nazinderen.
Niemand zou deze Ontboezemingen ongelezen mogen laten.
Annemie Minten, René Smeets (red.), Ontboezemingen. De
beste borstkankergedichten behoedzaam bijeengebracht, P, Leuven 2023, 135 p.
ISBN 9789493138971
deze pagina printen of opslaan