Nederlands proza
BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2023
Francine Oomen: Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel?
door Lisanne Vroomen
In 1998 verscheen het eerste Hoe
overleef ik-boek van Francine Oomen. Hoe overleef ik mijn vakantie ging
over de pubers Rosa en Jonas die er tijdens hun vakantie tussenuit knijpen voor
een wandeltocht en verdwalen. Het boek werd een succes en bijna jaarlijks
verscheen er een nieuw deel in de serie. Ik was negen jaar oud toen het eerste
deel verscheen en heb als puber de eerste delen van de serie verslonden. Ik
vond de herkenbare situaties én de survivaltips fantastisch, vooral in Hoe
overleef ik de brugklas? – een boek dat uitkwam in 2000, exact het jaar dat
ik ook naar de brugklas ging.
Nu is er een nieuw boek van Francine Oomen waarin Rosa 25
is en kampt met volwassen problemen. In Hoe overleef ik alles wat ik niemand
vertel is Rosa’s moeder overleden. Ze is gestopt met haar studie, leidt aan
anorexia en is verslaafd aan lachgas. Het contact met haar vrienden van vroeger
is ze verloren. Ze besluit haar vrienden weer op te zoeken en komt er achter
dat ook zij het niet makkelijk hebben. Jonas is ook gestopt met studeren, heeft
een studieschuld en woont in een caravan. Esther zit aan de diazepam en is
ongewenst zwanger van een oudere getrouwde hoogleraar. Alleen Joya lijkt het
goed voor elkaar te hebben: of toch niet?
Rondom het boek is flink wat te
doen. Francine Oomen deed vooronderzoek door twintigers te interviewen. Deze
interviews zijn ook als podcast te beluisteren en in 2025 komt er een musical
van het boek. Er staat zelfs al een vervolg op het boek gepland. Het
mediacircus rondom het vervolg voor volwassenen trok ook mijn aandacht, juist
omdat ik opgegroeid ben met de oorspronkelijke serie. Ik besloot om de proef op
de som te nemen en me weer als vroeger in het leven van Rosa onder te dompelen.
Mijn
nostalgische gevoelens verdwenen echter al snel. Het publiek is ouder geworden,
Rosa is ouder geworden, maar de schrijfstijl van het boek is niet meegegroeid. De
personages zetten bijvoorbeeld ChatGPT in om uitleg te krijgen over zaken die
ze niet kennen zoals diazepam en psilocybine. Dit is een handige techniek om
zaken aan de lezer uit te leggen, maar doet erg kinderlijk aan. Het grootste
gedeelte van het boek bestaat uit dialoog en de innerlijke belevingswereld van
de personages moet vooral blijken uit wat ze met elkaar delen – al dan niet via
mailtjes of voiceberichten. Gelukkig hebben twee van de vier personages ook
stemmen in hun hoofd. Zo heeft Rosa last van de ‘eetpolitie’ die haar vertelt
wat ze niet moet eten – een erg simplistische manier om haar eetstoornis weer
te geven.
Het
boek is spannend doordat er met de vier oude vrienden héél veel aan de hand is,
zoals verslavingen, schuldgevoelens, rouw, een eetstoornis en een ongewenste
zwangerschap. Elk van deze onderwerpen is echter zo complex, dat deze problemen
amper goed uit te werken zijn in de 278 pagina’s die het boek telt. De
personages blijven ondanks hun problematiek daardoor veel te veel flat
characters en dat maakt identificatie met hen lastig. Het beeld van de
jongere zonder afgemaakte studie, maar met een schuld en een verslaving wordt zelfs
een beetje cliché.
Daar komt bij dat er ook nog ontzettend veel gebeurt op de reis die de
vier vrienden met elkaar gaan maken. Ze belanden echter vooral van de regen in
de drup en ook dat geeft niet het idee dat de personages nu echt volwassen zijn
geworden. Het taalgebruik van de personages doet hier nog een schepje tussenop.
Jonas maakt als dichter sinterklaasrijmpjes en de vriendinnen gebruiken woorden
als ‘sorryknorrie’ en koosnaampjes als ‘Ezzieladielo’.
Nu is dit een boek in een serie die juist populair is door
de herhalende aspecten ervan. Juist het gebruik van steeds dezelfde personages
en elementen als de berichten en de survival tips dragen bij aan de
herkenbaarheid en de populariteit ervan. Flat characters inclusief hun
karakteriserend taalgebruik passen daar bij. Toch had ik meer diepgang
verwacht. Dat komt omdat het boek duidelijk op de markt wordt gezet als een
variant voor volwassenen – en dan verwacht ik dat personages en schrijfstijl binnen
de grenzen van het genre wel een bepaalde ontwikkeling hebben doorgemaakt.
Daar komt bij
dat Oomen met de podcasts en haar vooronderzoek het idee wekt dat zij zich
serieus verdiept heeft in zaken waar jongeren van nu mee te maken hebben. Juist
daardoor had ik verwacht dat zaken waar jongeren van nu tegen aanlopen verder
uitgewerkt zouden zijn. Overdosis schaadt, zo blijkt niet alleen uit het
diazepam-gebruik van Esther, maar ook uit de grote hoeveelheid issues die hier
over de personages uitgestrooid wordt. De oplossing voor alles – je hart volgen
– lijkt dan ook wat naïef.
Er is nog één ding dat me van het hart moet. Toen ik begon
met lezen vond ik het ietwat vervreemdend dat Rosa pas 25 is – ik ben dat
namelijk niet. Maar de tijd in de fictieve wereld hoeft uiteraard niet gelijk
te lopen aan de werkelijke tijd. Aangezien de serie doorliep tot 2015 - een
tijd waarin ik al volwassen was, snap ik dat de gemiddelde lezer van de serie
zich juist in een jongere Rosa kan herkennen.
Kwalijk vind ik wel dat ook de
tijd in het boek niet klopt. Het boek speelt zich duidelijk af in de huidige
tijd aangezien de personages ChatGPT gebruiken – een AI-tool die pas in 2022
openbaar beschikbaar is. Rosa zou dan niet voor 1997 geboren kunnen zijn. Het
wordt dan bedenkelijk dat Rosa zegt nog met een inbelverbinding gewerkt te
hebben: dan zat ze wel heel jong achter een computer. Dat de timing echt niet
klopt blijkt als het levensverhaal van Rosa’s moeder besproken wordt. Die is
geboren in 1963 en werd rond haar 21ste zwanger. Dat zou betekenen
dat Rosa juist ouder is dan ik, in plaats van jonger. Dat komt samen met andere
onjuistheden: zo wordt er in het boek vanuit gegaan dat candida een soa is.
Zaken controleren én een duidelijk beeld van de chronologie hebben kan dit
soort fouten voorkomen. Dit is overigens niet alleen een schrijver, maar ook
een redacteur aan te rekenen.
Kortom, het boek past uitstekend binnen de serie en is een
spannende roadtrip met bekende personages en herkenbare elementen. Het is leuk
om je als volwassene nog een keer onder te kunnen dompelen in een wereld waar
je als kind fan van was. Daarom vind ik dit boek een leuk initiatief, maar de
uitwerking schiet voor mij te kort. Oomen doet namelijk niet wat ze belooft:
met haar lezers meegroeien.
Francine Oomen: Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel?,
Volt, Amsterdam 2023, 278 p. ISBN:
9789021475899. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan