Nederlands proza
BOEKEN NR. 1, JANUARI 2024
Mirjam Rotenstreich: Jij ontbreekt aan mij
door Jo Vanderwegen
‘Al ruim tien jaar ben ik moeder van een overleden kind’,
zo begint Mirjam Rotenstreich haar lappendeken aan gedachten en emoties die ze
verzamelde onder de titel Jij ontbreekt
aan mij. Haar levensdoel, sinds haar enige zoon Tonio op Pinksterdag 2010
verongelukte, is de herinnering aan hem levend te houden op alle mogelijke
manieren. Zo kan ze haar zoon dicht bij haar houden.
De titel van haar bundel roept
al meteen verbale herinneringen op aan het boek van haar echtgenoot A.f.Th. Van
der Heijden: met het ontroerende gedicht Het
ontbrokene van Hans Faverey opende destijds de epiloog van diens Tonio (De Bezige Bij 2015). Het is meteen ook de titel van een
overpeinzing van Mirjam Rotenstreich uit januari 2023. Waar de moeder bij de
geboorte van een kind zegt ‘Jij hoort bij mij’, zegt ze bij het overlijden van
haar kind ‘Jij ontbreekt aan mij’, aldus de schrijfster. En dat zo nu en dan
dezelfde herinneringen, zoals aan een vakantie in Frankrijk of de zoektocht
naar Tonio op 9/11 beschreven worden, is alleen maar natuurlijk.
Toch is er een
belangrijk verschil in aanpak: Van der Heijden schrijft chronologisch over het
ongeval en alle gebeurtenissen en ontmoetingen er rondom. Onmiskenbaar roepen de
emoties tal van herinneringen op aan zijn zoon. Die worden tussen de beschreven
gebeurtenissen aangehaald. Rotenstreich echter heeft het in korte fragmenten
(met titel) over de emoties. Verdriet, Gemis en Leed (VGL) om Tonio staan
centraal. Haar leven staat in het teken van VGLT, oftewel ‘overleven’. Ze stelt
zich de vraag of een moeder van een overleden kind nog wel een moeder genoemd kan
worden en vraagt zich af hoe het kan dat er maar in enkele talen, zoals het
Hebreeuws, een woord voor zo’n moeder bestaat. Ook gaat ze dieper in op het
feit dat voor haar de lockdown ten tijde van de coronapandemie een opluchting
was omdat ze zo niet meer onder de mensen hoefde te komen en goedbedoelde
adviezen als ‘denk aan de mooie momenten’ – die in feite alleen nog maar meer
tranen opriepen – aan haar voorbij gingen. Ze kon zich zo zonder schuldgevoel
thuis in haar eigen cocon opsluiten.
Jij ontbreekt aan mij is pijnlijk en emotioneel en toont aan dat
het kleinste detail, zoals het kijken naar het televisieprogramma Rail Away, of pakweg de winterse
buitenlucht, alle gevoelens van verdriet weer vol aan de oppervlakte kan
brengen. ‘Zoveel soorten van verdriet’, zou je bijna willen zeggen met M.
Vasalis. Tegelijkertijd schrijft Rotenstreich eerlijk en helder en ontziet ze
zichzelf niet. Haar hartverscheurend relaas is door het rauwe verdriet amper
achter elkaar door te lezen. Hoewel Mirjam Rotenstreich al eerder furore
maakte met romans als Salieristraat no 100 (Prometheus
2002), Verloren mensen (De Geus 2013) en De stalkster (De Geus 2016)
is Jij ontbreekt aan mij met
voorsprong het persoonlijkste en het intiemste van alle. Haar doel een
bouwsteen te leveren voor het monument voor haar zoon Tonio is zo wel degelijk
geslaagd. Waar Tonio de ene kant van de munt was, kan Jij ontbreekt aan mij gezien worden als
de andere kant. Zijn naam zal niet onvernoemd blijven.
Mirjam Rotenstreich: Jij
ontbreekt aan mij, De Geus, Amsterdam 2023. 304 p. ISBN 9789044549584.
Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan