Vertaald proza

BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2024

Julia Schoch: Het liefdespaar van de eeuw

door Bea De Koster

Julia Schoch begint haar roman met een droge vaststelling. ‘Eigenlijk is het heel eenvoudig: ik ga bij je weg.’ Die nuchtere, emotieloze verteltoon blijft een constante in de hele tekst. Het zou een lange brief kunnen zijn, een langgerekte jammerklacht om het teloorgaan van een liefde. Met vaak verrassende cursiveringen als om de lezer te wijzen op een detail dat we makkelijk over het hoofd zouden kunnen zien, maar dat voor de auteur wel belangrijk is, of was. De naamloze ik-verteller spreekt haar naamloze partner aan in de jij-vorm. Halverwege zegt ze in dat verband over de roman die ze had willen schrijven dat ze het vrijpostig vindt om personages een naam te geven. Omdat je daarmee ingrijpt in het leven van de echte mensen van wie je de naam leent. ‘Door ze tot romanpersonage te verheffen misken je ze in het echte leven. Het is alsof je te midden van spoken leeft, alsof je zelf een spook bent.’ De zienswijze van de ik-verteller is behoorlijk radicaal en hoekig. ‘Werk beschouwde ik als iets voorlopigs. Het was tijdverdrijf, bungelend aan de periferie van mijn aandacht, die alleen uitging naar ons beiden.’ Van bij het begin stelt ze zich afhankelijk op van haar vriend, die ze leert kennen op de universiteit. Ze ziet alles door zijn ogen, ze verafgoodt hem en koketteert met het Bonnie-en-Clyde-gehalte dat ze uitstralen naar de buitenwereld.  
 
Het plan voor de nooit geschreven roman vat ze samen op een briefje: ‘Ze leerden elkaar kennen. Ze waren smoorverliefd op elkaar. Hun liefde veranderde. Ze waren aan elkaar gewend. Ze kenden elkaar niet meer. En toen?’ Toen werden ze overspoeld door de werkelijkheid. Na een aantal vage aanwijzingen in een grofweg chronologisch verslag waarbij de ik-verteller regelmatig teruggrijpt naar de beginperiode, komen ook de kinderen expliciet voor in het verhaal. Die geeft ze evenmin een naam. Ze heeft het over het jongste of het oudste kind en de vloedgolf aan huishoudelijk werk dat het hebben van kinderen met zich meebrengt. ‘Wat ik vervelend vond van die telkens terugkerende handelingen was dat je niet kon vertellen wat je had gedaan. ’s Avonds zaten ze aan elkaar vastgeplakt en lag de dag achter je als een klont griesmeel, grijs en taai, waar geen enkele gebeurtenis uitsprong.’ Zonder namen wordt deze tekst een bijna theoretische analyse van een liefdesrelatie die erodeert onder de mokerslagen van de realiteit. Een realiteit die af en toe concreet wordt gemaakt in tijd en ruimte – het verhaal speelt zich af in Oost-Duitsland tegen de achtergrond van een aantal historische gebeurtenissen van de burgeroorlog in Joegoslavië tot de aanval op Oekraïne – maar die tegelijk invulbaar is met andere verhalen, met ieders eigen verhaal. Het zorgt voor een universele dimensie, want denken we niet allemaal dat onze prille liefde bestand is tegen de eeuwigheid?
 
Haar aanvankelijke, extreme focus op hun liefde slaat langzaam om in een extreme focus op het vernietigen van wat er nog over is van hun liefde, alsof ze er opzettelijk een eind aan wil maken omdat de hartstocht verdampt is. Met schrijnende humor neemt ze zichzelf en haar verwelkende liefde genadeloos op de korrel. Over haar man schrijft ze: ‘Een tijdlang heb ik je manier van doen bestudeerd. Het patroon fascineerde me in zekere zin. Ik zette een schoen in de keuken, ging zitten en wachtte af. Een onderzoekster die waarneemt hoe het dier in de val loopt. Je kwam binnen, daarna een geluid en je woedende kreet: kan dat ding hier weg?’ En over haar groter wordende kinderen: ‘We klopten op de deur om te vragen of ze nog leefden.’ Sommige dingen zijn zo herkenbaar. In zekere zin houdt Julia Schoch de lezer een spiegel voor: Hoe zit het met je eigen relatie die ook als eeuwigdurend is begonnen? En hoe zit het met het parcours dat je zelf als mens hebt afgelegd? Ben je op een mooie manier ouder geworden? Wijzer? Of net verzuurd? Precies omdat de schriftuur van de roman heel sec is, dringt die afstandelijke kijk zich ook op aan de lezer. Dat kan soms wat bloedeloos of al te cerebraal lijken, maar literair en intellectueel blijf je alleszins niet op je honger. Overigens heeft de vertaalster gezorgd voor mooi, vlekkeloos Nederlands.
 
Julia Schoch: Het liefdespaar van de eeuw, De Arbeiderspers Amsterdam 2024, 237 p. ISBN 9789029552066. Vertaling van Das Liebespaar des Jahrhunderts door Josephine Rijnaarts. Distributie L&M Books


deze pagina printen of opslaan