Vertaald proza
BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2024
Ismail Kadare: Het Dromenpaleis
door Thomas van der Zwan
In de Nederlandstalige media is het niet veel
aan bod gekomen, maar Ismail Kadare (°1936), de grootste Albanese schrijver,
overleed op 1 juli 2024. Kadare, auteur van canonieke romans als Kroniek in
steen (Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2022), Een
breuk in april en Het Dromenpaleis, zal buiten zijn thuisland wellicht
voornamelijk worden herinnerd als een gedoodverfde (maar nooit verkozen) winnaar
van de Nobelprijs. In Albanië zelf zal Kadare de geschiedenisboeken ingaan als een
belangrijke intellectueel wiens carrière parallel liep met de regeerperiode van
de communistische dictator Enver Hoxha (van 1944 tot 1985). Zoals
Oost-Europakenner Johan de Boose onlangs nog aankaartte in De Standaard (26.07.2024),
werden Kadare en Hoxha geboren in hetzelfde stadje, Gjirokastër, en staan hun beide
levens symbool voor de confrontatie tussen enerzijds de enkeling en anderzijds de
autocratische staat.
Het Dromenpaleis, oorspronkelijk gepubliceerd in 1981 en nu
uitgebracht in een nieuwe vertaling van Roel Schuyt, gaat precies over die
confrontatie tussen burger en dictatuur. Het verhaal speelt zich af in een
dystopische samenleving. Tabir Sarayi, ‘het Dromenpaleis’, is een gigantische
bureaucratische instelling in een immens gebouw dat qua sfeer doet denken aan
Kafka’s Schloss. Op verschillende afdelingen (‘Ontvangst’, ‘Selectie’,
‘Interpretatie’) verzamelen en analyseren anonieme en zwijgzame werknemers de
dromen van de bevolking om potentiële bedreigingen tegen het regime te onderscheppen.
Dat controlesysteem is een duidelijke metafoor voor de repressieve en paranoïde
mechanismen van totalitaire regimes, en Kadare gebruikt het gedachte-experiment
van een dromenpolitie om de grens tussen subjectiviteit en sociale controle te
verkennen.
Hoofdpersoon
is Mark-Alem, een jongeman die dankzij zijn familienaam een goede baan krijgt
in het Dromenpaleis. Zijn opkomst binnen de organisatie wordt getekend door angstige
voorgevoelens, onzekerheid en vervreemding. De jongeman snakt naar
duidelijkheid omtrent zijn situatie, maar wordt van hot naar her gestuurd in de
schijnbaar eindeloze gangen van het paleis. Ondertussen leert hij steeds beter
hoe het regime niet alleen het openbare leven, maar ook het meest persoonlijke
en intieme aspect van het menselijk bestaan in zijn greep probeert te krijgen.
Mark-Alem is geen razend interessant personage, maar zijn persoonlijke reis van
onschuld naar desillusie wordt zorgvuldig en genuanceerd uitgewerkt, en is ongetwijfeld
een krachtige weerspiegeling van de ervaringen van velen die onder repressieve
regimes leven.
Het Dromenpaleis is een nogal eendimensionaal maar wellicht daardoor des
te beklemmender werk, dat vooral blijft boeien door de sterke symbolische
lading en de dreiging van een rampzalige afloop. Voor lezers die geïnteresseerd
zijn in de psychologische impact van dictatoriale controlemechanismen en die
weglopen met Orwell, Koestler, Huxley en Kafka is Het Dromenpaleis een
absolute aanrader. Op de achterflap wordt het boek aangeprezen als ‘Kadares
beroemdste roman’, en het is dan ook een perfect vertrekpunt om dit oeuvre te
verkennen.
Ismail
Kadare: Het Dromenpaleis, Querido, Amsterdam 2024. 231 p. ISBN 9789021468686.
Vertaling van Pallati i ëndërrave door Roel Schuyt. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan