Vertaald proza
BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024
Alba de Céspedes: Zoals zij het ziet
door Inge Lanslots
Als auteur had
Alba de Céspedes (1911-1997) het niet makkelijk in Italië. Vorige eeuw werden vrouwelijke
auteurs niet meteen au sérieux genomen. Toch bepaalde de Céspedes, geboren uit
een Cubaanse vader en Italiaanse moeder, mee Italiës literaire en intellectuele
landschap. Het is dan ook ontzettend jammer dat haar werk nog altijd te weinig bestudeerd
is in Italië en daarbuiten ook gewoon onvoldoende bekend is. Recent verscheen Verboden
schrift (Meridiaan 2022), een bildungsroman die het fascistische regime in
1938 maar al te graag had gecensureerd. Ongeveer 10 jaar later (1949) bracht de
Céspedes Zoals zij het ziet uit, een lijvige roman en mix van
verschillende genres. De auteur grijpt opnieuw naar de bildungsroman maar
verweeft dat genre met elementen uit de historische en (neo)realistische roman.
Bovendien bevat Zoals zij het ziet heel wat autobiografische elementen.
In het eerste
deel zoomt het hoofdpersonage in op haar kindertijd en jeugd. Alessandra lijkt
op te groeien in de schaduw van haar overleden broer, Alessandro. Ze vindt het
verschrikkelijk dat ze naar hem vernoemd is en ze wijt dan ook haar slechte
trekjes aan de broer die ze nooit gekend heeft. De ouders lijken haar niet echt
met liefde te omringen, zeker haar vader niet. Als tiener begrijpt Alessandra dat
haar moeder wel van haar houdt, maar dat die laatste verstikt wordt door het
huwelijk. Alessandra’s moeder was een beloftevolle pianiste, die haar carrière
opgaf voor haar huwelijk en door pianolessen mee in het inkomen van het gezien
voorziet. Via een van haar leerlingen vindt de moeder de liefde, maar ze kan
niet losbreken zonder haar dochter en beneemt zich van haar leven.
Na de zelfmoord van
zijn vrouw stuurt Alessandra’s vader haar naar zijn familie in de Abruzzo. Daar
wordt ze door haar grootmoeder en de rest van de familie aan vaderskant klaargestoomd
voor het boerenleven en het huwelijk, maar Alessandra vindt het erg moeilijk om
te aarden op de boerderij. Ze mist haar leven in Rome en zou graag haar studies
voortzetten. Een mogelijk huwelijksaanzoek voelt verstikkend aan. In het derde
deel keert ze dan ook terug naar Rome waar ze voor haar vader zorgt in een
kleiner appartement dat door te veel te grote meubels aan de vroegere woonst.
Terwijl haar vader zich wentelt in zijn toenemende blindheid, probeert Alessandra
in hun levensonderhoud te voorzien. Haar studies geeft ze niet op en zo ontmoet
ze haar Francesco, een jonge docent met wie ze zal huwen. Dat huwelijk
beantwoordt echter niet aan haar verwachtingen en wordt verder op de proef
gesteld wanneer Francesco omwille van zijn antifascistische ideeën moet
onderduiken en gevangen genomen wordt. Bij zijn terugkeer voelt Alessandra zich
nog meer wegkwijnen in haar rol als echtgenote. Wanneer ze dit wil aankaarten,
wuift Francesco haar verzuchtingen weg tot ze een wanhoopsdaad pleegt, maar
niet die van haar moeder, ook al komt ook Alessandra in de verleiding om haar
man te verlaten. Alleen haar grootmoeder lijkt de daad van haar kleindochter te
begrijpen…
Zoals
zij het ziet leest dan ook als de memoires van een vrouw die zich niet wil
neerleggen bij in de voor haar verstikkende rol van liefhebbende echtgenote. Met
Alessandra’s portret klaagt de Céspedes het traditionele rollenpatroon en de
positie van de vrouw aan. Laat de oorspronkelijke romantitel, Dalla parte di
lei, ook die van de hele populaire rubriek van het weekblad Epoca
(1952-1960) worden. In die rubriek, waarin de Céspedes inging op vragen van
lezers. Zo besprak ze toen delicate thema’s zoals emancipatie, het instituut
huwelijk, scheiding en de druk van religie. Zo attendeerden lezers haar op de wanhoopsdaad
van een Française die vele gelijkenissen vertoont met die van Alessandra,
waarop de Céspedes in 1952 bondig maar toch genuanceerd antwoordde.
In de roman, die de
Céspedes in 1994 herwerkte en ook wat inkortte, doet de auteur dat ook op een
verfijnde wijze. Elk nevenpersonage, gaande van de huishoudster over haar
vriendinnen tot haar grootmoeder, dragen daartoe bij. Zoals zij het ziet
kan dan ook gelezen worden als een feministisch pleidooi, waarin vrouwen
vrijgevochten zouden moeten zijn, échte liefde zouden moeten kunnen ervaren en
tegelijkertijd zouden moeten kunnen terugvallen op een goed netwerk. Elena
Ferrantes nawoord moet dat kracht bijzetten, maar laat die hedendaagse auteur
dat net doen op een wat stereotyperende manier. Ferrante gaat in op de scène
waarin Alessandra’s moeder de grijsheid van haar bestaan wil doorbreken met een
opvallende jurk. Die scène is een sleutelmoment in Zoals zij het ziet,
maar gaat veel verder dan het esthetische.
Alba de Céspedes: Zoals zij het
ziet, Meridiaan, Amsterdam 2024, 685 p. ISBN 9789493169821.
Vertaling
van Dalla parte di lei door Manon Smits. Distributie De Wolken
deze pagina printen of opslaan