Vertaald proza
BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024
Maria Stepanova: De sprong
door Thomas van der Zwan
De Russische dichteres, romanschrijfster en
journalist Maria Stepanova kondigde in maart 2022 aan dat ze haar carrière
stillegde uit protest tegen de Russische invasie in Oekraïne. Dat was slecht
nieuws voor de Russische literatuur, want de vrouw heeft in de afgelopen twee
decennia al behoorlijk wat invloedrijke poëzie gepubliceerd en baanbrekende literaire
websites in het leven geroepen. Met de familiegeschiedenis Voorbij het geheugen
uit 2017 schreef ze bovendien een veelgeprezen roman.
Ondanks haar voornemen
publiceert Stepanova toch een nieuwe korte roman, De sprong. Het verhaal
volgt de schrijfster M. Ze is ontsnapt uit haar thuisland, woont inmiddels in
ander land en is op weg naar het buitenland voor een optreden op een literair
festival. Door een uitvallende trein en een lege telefoonbatterij strandt de
schrijfster in het grensstadje F. (een beetje onderzoek maakt duidelijk dat het
om het Duitse Flensburg gaat, bij de grens met Denemarken), waar ze op haar
gemak proeft van de sensatie onbereikbaar en onzichtbaar te zijn, ‘het gevoel
van voortdurend vallen’ – iets wat in haar geboorteland onmogelijk zou zijn. Op
een terras herkent M. een man uit de trein. Ze besluit hem te volgen en krijgt een
kans op een nieuw leven in de schoot geworpen.
Stepanova bedenkt originele
metaforen en werkt ze tot in detail en over meerdere pagina’s uit. De navrante metafoor
van haar thuisland als ‘beest’ van wiens bijtgrage bek ze maar net is ontsnapt,
loopt als een rode draad door de roman. Het is knap hoe Stepanova zo de
psychologische terreur van het Poetinregime en de oorlog in Oekraïne tussen de
regels laat doorschemeren, zonder er expliciet naar te verwijzen.
De schrijfster heeft
een flinke scheut van haar verbeeldingsvermogen op haar hoofdpersonage
overgedragen: M. heeft een neusje voor details, laat zich leiden door
toevallige observaties en kijkt stoïcijns naar de wendingen die haar leven
vervolgens neemt. Het dunne boek is daardoor rijk aan realistische details, zonder
dat het geforceerd overkomt.
Op de achterflap wordt het boek ‘van nabokoviaanse allure’ genoemd.
De vergelijking met de grootste Russisch exil-auteur is in zoverre
gerechtvaardigd, dat de vertelster een emigrante is, dat treinreizen net als in
Nabokovs romans Heer, vrouw, boer, Glorie en Pnin een
belangrijk motief vormt, en dat het boek alludeert op het bekende
schilderijmotief uit Glorie. Stilistisch en plot-technisch gezien haalt De
sprong het echter niet bij de kwaliteit van Nabokov: het plot is te
vrijblijvend, de stijl te broeierig. Geen hoogvlieger, maar toch een
fascinerend werkje.
Maria Stepanova: De sprong, De
Bezige Bij, Amsterdam 2024. 134 p. ISBN 9789403133683. Vertaling van Fokus door
Jan Robert Braat. Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan