Vertaald proza
BOEKEN NR. 1, JANUARI 2025
Apuleius: De gouden ezel. Metamorfosen
door Dieter Wildemauwe
De
Romeinen hebben veel literatuur voortgebracht, maar weinig zo curieus als
Apuleius’ Metamorphoses, beter bekend als De gouden ezel. Aan de
oppervlakte is het een avonturenroman die een belangrijke inspiratie vormde
voor de Europese schelmenroman. Lucius wil omgetoverd worden in een vogel maar
het loopt mis: hij blijkt een ezel. Geen nood, de betovering kan worden
omgekeerd door verse rozen te eten. Dat is iets voor morgen, tot dan kan hij de
nacht doorbrengen in de stal. En dan gebeurt het natuurlijk. Een roversbende
valt binnen en neemt hem mee. De start van heel wat omzwervingen die eindigen
in de finale terugkeer naar zijn lichaam door toedoen van priesters van de
Isiscultus.
Klinkt
het verhaal bekend in de oren? Dat is goed mogelijk, hele generaties Vlamingen
leerden Latijn via Ars Legendi en daar werden de lotgevallen van Lucius
naverteld in Atrium, het boek voor het tweede jaar. In een opgekuiste versie,
weliswaar, de scabreuze elementen waren niet voor kinderoogjes en -oortjes
bestemd. Hier geen Lucius die in de arena met een ter dood veroordeelde vrouw
moet paren dus.
De roman is echter meer dan dat. Het is ook een raamverhaal waarin op
zichzelf staande stukken voorkomen, verteld door nevenpersonages. Amor en
Psyche is wellicht het bekendste daarvan. Apuleius had een diepgaande kennis
van de antieke literatuur en heeft zijn werk volgestopt met verwijzingen die
zijn tijdgenoten bekend in de oren moeten hebben geklonken. Het is nu vrijwel
onmogelijk om met diezelfde achtergrond aan de lectuur te beginnen en daarom is
het ook jammer dat in deze herwerkte versie de noten zijn verdwenen. Akkoord,
ze zorgen voor een andere leeservaring, maar leggen wel een interessante laag
bloot.
Vincent
Hunink heeft wel meer aangepast aan zijn vertaling die voor het eerst verscheen
in 2003. Zo heeft hij de oorspronkelijke namen hersteld (al duikt er in het
begin nog een ‘groothandelaar Wolf’ op) en laat hij bijvoorbeeld ook
anachronismen toe om het verhaal levendiger te maken. Hij drukt de hoop uit dat
de lezer hier en daar geschokt of verrast zal zijn, en het doet inderdaad
vreemd aan om te lezen over een provinciaal rechter. Anderzijds: de vertaler
mag deze keuzes maken, het is aan het publiek om te volgen of niet.
Wat dat betreft zit
het wel snor. Apuleius kende niet alleen verheven Latijn maar laat zijn
personages ook in de lagere registers spelen. Het moet voor de Romeinen uit de
tweede eeuw na Christus een fantastische literaire roetsjbaan geweest zijn en
die blijft ook in deze versie overeind.
Apuleius: De gouden ezel.
Metamorfosen, Van Oorschot, Amsterdam, 2024, 329 p. ISBN 97890 28242739.
Vertaling van Metamorphoses door Vincent Hunink. Distributie New Book
Collective
deze pagina printen of opslaan