Vertaald proza
BOEKEN NR. 1, JANUARI 2025
Édouard Louis: Monique ontsnapt
door Erick Kila
De werkelijkheid: wat
kan ze toch verschillen van wat in redelijkheid verwacht mag worden. Sinds 2014
schat Édouard Louis (1992) zijn weinig
florissante verleden op waarde in korte romans. Monique ontsnapt is zijn
nieuwste. Ook deze roman gaat uit van Louis’ privédomein, meer precies van zijn
directe familie. De Monique van de boektitel is zijn moeder en het verhaal
begint als zij Édouard huilend belt. In het telefoongesprek
ontvouwt zich een nijpende situatie. Monique heeft onmiddellijk hulp nodig,
maar Édouard bevindt zich niet in Frankrijk. Hij is in Athene voor zijn
literaire werk.
Zo goed en zo kwaad als het kan, probeert hij zijn moeder op afstand,
vooral via de mobiele telefoon, uit haar moeilijke en wellicht gevaarlijke
omstandigheden te bevrijden. Het zou het begin van een thriller kunnen zijn. Maar
nee, een thriller kunnen we Monique ontsnapt niet noemen. Het is in de
eerste plaats een commentaar op schurende maatschappelijke omstandigheden die
nog steeds aanwezig zijn in Frankrijk.
Een en ander manifesteert zich
vooral in milieus waar weinig sprake is van welvaart en het daarmee verbonden
sociale welzijn. Drank speelt een rol in het onderdrukkende gedrag van sommige echtgenoten
en vaders uit minder bevoorrechte maatschappelijke klassen. Men komt niet in
aanraking met voorbeelden van hoe het anders kan. Het levert uitzichtloze
situaties op en verlammende schaamte. Het is een misère waar men over het
algemeen niet mee te koop loopt en die natuurlijk niet exclusief is voor
Frankrijk.
Zo is
ook de moeder van Édouard voor de tweede keer in
haar leven tot de conclusie gekomen dat ze gevangen zit in een relatie van fnuikende
ongelijkwaardigheid. Louis schreef in 2021 over de eerste ‘ontsnapping’ van
zijn moeder (Strijd en metamorfose van een vrouw, De Bezige Bij). Het
ging om haar breuk met de vader van Édouard. Was deze tweede keer zo anders dat
een nieuwe roman geschreven moest worden? Als we ervan uitgaan dat ongelijkheid
en onderdrukking in de gezinssituatie samenhangen met maatschappelijk-sociale
factoren, dan is het antwoord: nee. Voor Monique herhaalt de geschiedenis zich
immers.
Het is
wel zo dat Édouard nu meer afstand heeft van de situatie dan de eerste keer. Beschouwend
en schrijvend onderzoekt hij zijn eigen relatie tot zijn moeder en tot de
maatschappelijke omstandigheden die vrouwen als zij beperken en beknellen. Met
weinig moeite velt hij een oordeel. Of het ‘vanzelfsprekende’ en enigszins
politiek correcte van dat oordeel tot een intrigerende literaire creatie leiden,
valt te bezien. Waar het onverbiddelijke van de zoon en het wat ruimer
inlevende van de moeder een interessante spanning opleveren, gaat de roman over
the top als het verslag van de tweede ontsnapping gekoppeld wordt aan een
theateradaptatie van het literaire verslag van de eerste. Moeder en zoon
bezoeken in Hamburg deze theaterproductie van regisseur Falk Richter. De strijd
en metamorfose van Monique zijn een camp-achtige musical geworden en na afloop
wordt moeder als een rockstar toegejuicht.
Onderdrukking en ongelijkheid
als grondstof voor camp. Het is een soort schmieren dat deze roman geen goed
doet, maar een onprettige bijsmaak geeft.
Édouard Louis: Monique ontsnapt,
De Bezige Bij 2024, 155 p. ISBN 9789403133898. Vertaling van Monique s’évade
door Kiki Coumans. Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan