Vertaald proza

BOEKEN NR. 1, SEPTEMBER 2015

David Vann: Aquarium

door Kris van Zeghbroeck

In Aquarium van de Amerikaanse auteur David Vann maken we kennis met de twaalfjarige Caitlin, dochter van een alleenstaande havenarbeidster. Om rond te komen klopt moeder Sheri lange dagen, wat maakt dat Caitlin na schooltijd steevast naar het Aquarium van Seattle trekt tot haar moeder haar komt ophalen. Caitlin is gefascineerd door het verborgen bestaan van exotische vissen, die ze betrekt in haar reflecties over haar leven. Zo worden aquaria en vispopulaties tot een metafoor om greep te krijgen op het bestaan.
Op een dag ontmoet ze in het Aquarium een oude man die haar fascinatie met vissen deelt en er groeit een vriendschapsband tussen beiden. Wanneer Caitlins moeder over de oude man hoort en vermoedt dat het om een pedofiel gaat, stuurt ze er de politie op af. Na een traumatische confrontatie blijkt de oude man Sheri’s vader en dus Caitlins grootvader te zijn. Sheri haat haar vader hartsgrondig omdat hij haar als kind in de steek gelaten heeft, zodat ze helemaal alleen voor haar doodzieke moeder moest zorgen. Om te overleven moest ze als zestienjarige als stripper aan de slag, zodat ze niet enkel van haar jeugd, maar ook van haar waardigheid werd beroofd.
Het feit dat Caitlin de onvoorwaardelijke liefde voor haar moeder nu ook projecteert op haar grootvader, drijft Sheri tot gewelddadige waanzin. Ze sluit zich dagenlang op met haar dochter en laat Caitlin aan den lijve ondervinden wat het betekent om als kind voor een zieke volwassene te moeten zorgen. Om de toekomst van Caitlin veilig te stellen, aanvaardt Sheri uiteindelijk een zakelijke overeenkomst waarbij ze het huis en geld van haar grootvader erft en bij hem intrekt.
De relatie tussen Sheri en haar vader blijft stroef en zijn bekentenissen over zijn oorlogstrauma’s die mee aan de basis liggen van zijn vertrek, duwt ze van zich af. Maar wanneer Sheri Caitlin kussend aantreft met haar schoolvriendinnetje in de badkuip, barst de bom. Het vernederende jeugdbeeld van zichzelf als voor lesbo uitgescholden stripper, botst hevig met de ontluikende lesbische liefde van haar dochter. Op dat moment van zelfvernietiging komt Sheri’s vader tussenbeide om de toekomst van zijn dochter en kleindochter veilig te stellen. Dat dit voor Caitlin in elk geval lukt, blijkt uit de enkele keer dat het verhaal vanuit het standpunt van de volwassen Caitlin verteld wordt.
In zekere zin is het Caitlins liefde voor haar moeder, grootvader en vriendinnetje die het kader creëert voor catharsis en vergeving, voor de potentiële transformatie van door het leven getraumatiseerde personages. Deze spirituele heling krijgt vorm in een landschap van aquaria en vissen, dat toelaat om de menselijke aard indirect te benaderen en een beeld van een ideale leefwereld te vormen. Deze gecontroleerde waterbiotopen wijken sterk af van de ruige natuurlandschappen uit Vanns vroegere werk, waarin zijn personages met rauw geweld geconfronteerd worden. De, weliswaar gewelddadige, catharsis in Aquarium is veel minder rauw, mede door de meer doorgedreven stilering, die aansluit bij de artificiële achtergrond van aquaria.
Opvallend aan David Vanns laatste roman is dat hij thematisch terug lijkt te grijpen naar het verhaal ‘Ichtiologie’ dat als een onderdeel werd opgenomen in zijn als roman gepresenteerde debuutbundel Legende van een zelfmoord. Voor de jonge verteller Roy was het Aquarium een spiegel van het menselijke leven, maar voor Caitlin houdt het vooral orde en stabiliteit in. Een vorm van ideale wereld waar de roofdieren uit de oceanen, noch die uit de samenleving impact op hebben. Deze parel van een roman beklijft zowel inhoudelijk als stilistisch. Aquarium voegt een innerlijk, meer gecontroleerd biotoop toe aan de rauwe landschappen uit Vanns oeuvre.

Amsterdam : De Bezige Bij, 2015, 252 p. Oorspr. titel: Aquarium. ISBN 9789023491651        

deze pagina printen of opslaan