Vertaald proza

BOEKEN NR. 1, SEPTEMBER 2015

Kazuo Ishiguro: Vergeten reus

door Kris van Zeghbroeck

De plaats van handeling lijkt een vroeg middeleeuws Engeland lang na het vertrek van de Romeinen, bevolkt door Britten (Kelten) en Saksen. Het landschap is woest en onherbergzaam, de Saksen leven open en bloot in omheinde dorpen, terwijl de Britten een meer verborgen leven leiden in gangenstelsels onder de heuvels. Tot daar een plausibele historische context na de inval van de Saksen, ware het niet dat de hoogdagen van legendarische Koning Arthur nog niet zo lang voorbij zijn en dat trollen, elven en draken deel uit maken van het dagelijkse leven. Wie Kazuo Ishiguro vooral kent van zijn vroege werk, waarmee hij internationaal doorbrak, heeft het wat moeilijk met zijn recentere creatieve drang om voor elke nieuwe roman ook een nieuw genre aan te boren. Na crime (de detective Toen wij wezen waren) en sciencefiction (de dystopische roman Laat mij niet alleen), waagt hij zich nu met Vergeten reus aan fantasy.
Ishiguro koestert in zijn hele oeuvre een systematische fascinatie voor het menselijke geheugen. Voor hem fungeert het geheugen als een filter om het verleden te ‘lezen’. Natuurlijk zijn herinneringen gekleurd door onder meer zelfbedrog, nostalgie, schuld en trots, maar voor Ishiguro is het geheugen een belangrijke ‘tool’, een werktuig waarmee hij de levens en de ontwikkeling van zijn personages vorm geeft. Vaak is er iets verkeerd gelopen in het leven van de personages en wordt een reis in het verleden ondernomen in een poging om fouten te herstellen, om een nieuw innerlijk evenwicht te verkrijgen. Die terugkeer naar het verleden is vaak melancholisch, in de wetenschap dat de fouten van het verleden niet hersteld kunnen worden. Dat neemt echter niet weg dat de reis in het verleden een vorm van catharsis teweeg kan brengen.
In Vergeten reus staat niet enkel het individuele geheugen, maar vooral ook het collectieve geheugen op het spel. De adem van een draak heeft namelijk het geheugen van de mensen aangetast, zodat ze nog nauwelijks iets uit het verleden kunnen herinneren. Voor een maatschappij die gebaseerd is op orale tradities en folklore is dat bepaald ingrijpend. Een oud Keltisch echtpaar onderneemt een reis om hun vergeten zoon op te zoeken en raakt verwikkeld in een queeste om het land van de draak te bevrijden. Vergeten reus is een traag voortkabbelende allegorie. De langzame handeling, de plechtstatige hoofse manier van praten en de voortdurende herhalingen maken dat je als lezer mee door de mist van de vergetelheid schuifelt, tastend naar enige vorm van opheldering en betekenis, verlangend naar een catharsis.
Met Vergeten reus tracht Ishiguro het falende collectieve geheugen wat betreft oorlog, genocide en segregatie aan de kaak te stellen, wat zowel vorm krijgt in het tot verdwijnen gedoemde Keltische volk als de druk van het verleden op het huwelijk van het oude echtpaar. Vergeten kan een helend effect hebben, maar op langere termijn kan het het maatschappelijke weefsel aantasten. Door de allegorie in een ver fantasy-achtig verleden te plaatsen en niet aan recente conflicten te koppelen, wilde Ishiguro het onderwerp van het falende collectieve geheugen met sereniteit behandelen. Alleen was dat buiten de hardliners van de fantasy gerekend, die Ishiguro onder vuur namen voor het respectloos behandelen van hun genre, terwijl de literaire critici tijd nodig hebben om dit nieuwe werk een plaats te geven binnen zijn oeuvre.

Amsterdam : Atlas Contact, 2015, 364 p. Oorspr. titel: The buried giant. ISBN 9789025444129    

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies



ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri