Nederlands proza

BOEKEN NR. 2, SEPTEMBER 2015

Erwin Mortier: Passions humaines

door MB

Met Passions humaines: de menselijke driften leverde Erwin Mortier op uitnodiging van Toneelhuis Antwerpen een toneelstuk af met in de hoofdrollen koning Leopold II, diens minnares Blanche, schrijver Georges Eekhoud en kunstcriticus Sander Pierron. De voorstelling werd gespeeld in het Nederlands en het Frans, voorzien van een vertaling door Marie Hooghe. Beide versies werden opgenomen in de gedrukte versie. Centraal in het verhaal staat het beeldhouwwerk De menselijke driften van Jef Lambeaux (1852-1903). Dit monumentale marmer uit 1898 toont viriliteit en sensualiteit, man en vrouw, een en al beweging onder het wakende oog van de dood. Opdrachtgever van dit door controverse omgeven bas-reliëf is toenmalig koning Leopold II. Meteen vraagt hij de dan nog jonge architect Victor Horta een paviljoen te ontwerpen voor het beeld. Tot vandaag staan paviljoen en beeld in het Jubelpark van Brussel.  In Passions humaines gaat Erwin Mortier vooral in op  menselijke relaties: tussen de koning en zijn minnares, tussen  de koning en de architect,  tussen de kunstkenner en de kunstcriticus.  Liefde en (homoseksuele) passie vieren hoogtij, onbegrip voor de gewone burger en zijn problemen ook. Beklijvend zijn de dialogen tussen enerzijds Sander Pierron (de socialistische kunstcriticus) en Georges Eekhoud (schrijver) en hun respectieve echtgenoten.  Allen zijn op de hoogte van de geheime relatie die er bestaat tussen de mannen, en ze praten er onderling ook openlijk over.  In de gesprekken tussen de anarchist en journalist Gilbert Vandecaveye en de conservatieve journalist en kunstkenner Max Sulzberger komt dan weer meer de politieke dimensie van (de opdracht tot) het beeld naar voren, tussen beeldhouwer en architect zijn het dan weer vooral de artistieke verschillen die de boventoon voeren. Maar steeds slaagt Mortier erin de de geest van de tijd te vatten zowel  in het enigszins gedragen taalgebruik als in de paradox tussen de vrije geest enerzijds en de puriteinse moraal die nog algemeen heersend is. Zo is er bijvoorbeeld het conflictueuze gesprek over het ontstaan van de cultuur in België - in gezwollen taal uiteengezet door Sulzberger - die meteen wordt gedekseld door de echtgenote van Georges Eekhoud, Cornélie van Camp, die met beide voeten in de klei staat.  Haar droge opmerkingen verlichten meermaals de toon en voorkomen dat de gesprekken overgaan in oeverloos gezwets. Deze aanpak (verheven moraal/politiek stellen tegenover het aardse denken van de gewone mens) doet enigszins denken aan toneelwerk van Hugo Claus en Walter Van den Broeck.  Net als zij slaagt Mortier erin de typisch Belgische problematiek te laten verwoorden door types die we ook vandaag nog herkennen in politici, mediafiguren en kunstenaars. Het verstrijken van de tijd speelt geen rol, de geest van het stuk blijft ook vandaag nog actueel.  Naar het einde toe bieden steeds meer bijschriften informatie over wat er na de dood van de beeldhouwer en van Leopold II met de beeldengroep gebeurde - het gesteggel om het werk gaat merkwaardigerwijs, maar tegelijk zo Belgisch, tot op de dag van vandaag door. Passions humaines wordt afgesloten door een monoloog van Jef Lambeaux zelf (uiteraard in de woorden van Mortier).   Erwin Mortier toont opnieuw zijn bevlogenheid als het gaat om de geschiedenis van België.  Hij weet sterke personages beeldend neer te zetten; ook al zagen we nooit de toneelversie, de dialogen zijn sprekend genoeg, zelfs voor een lezer met weinig fantasie.   Amsterdam : De Bezige Bij, 2015, 222 p. Nederlandse theatertekst en Franse vertaling. ISBN 9789023490395  

deze pagina printen of opslaan