Nederlands proza

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2016

Daan Heerma van Voss: De laatste oorlog

door Tom Rummens

Onomkeerbaarheid. Als er een enkel woord is waarmee De laatste oorlog samengevat zou kunnen worden, dan is het dat wel. Onomkeerbaarheid op zoveel vlakken: in de liefde en dus in het leven, in de manier waarop mensen met elkaar omgaan, maar ook in de grotere geschiedenis. In De laatste oorlog haalt Daan Heerma van Voss een tour de force uit. Tegen de achtergrond van de Holocaust probeert hoofdpersonage Abel Kaplan zich de wereld eigen te maken. Hij wil een reddende engel zijn, maar alles raast genadeloos door. De huidige vluchtelingencrisis bedenk je er tegen de achtergrond moeiteloos bij.

Abel Kaplan is een gevallen man. Ex-schrijver, ex-minaar, ex-grachtengordeldier. Hij was een man van stand, had de liefde van zijn leven gevonden, de bloedmooie Eva, zijn vrouw. Alles lag klaar om succesvol te worden, wie wil zo'n leven niet? Maar Kaplan raakt aan lager wal. Met Eva is hij na verloop van tijd alleen nog voor de vorm getrouwd. Ook zijn volgende relatie, met Judith, houdt niet lang stand. Wanneer het schrijven niet meer lukt gaat hij als administratief bediende aan de slag, een onduidelijke job, niemand weet precies wat hij nu eigenlijk doet.
 
Tot Kaplan op school het gepeste jongetje Ibrahim opmerkt, een jongen die - net als Kaplan zelf, in zekere zin - buiten de groep valt. Ibrahim (Kaplan noemt hem Abraham, het is een voorschot op wat komen gaat) heeft hulp nodig, Kaplan neemt hem onder zijn hoede. Hun relatie wordt steeds clandestiener, de schooldirectie neemt het Kaplan niet in dank af. Voor hij het weet, sluit het net zich rond hem steeds nauwer, de stoppen slaan bij hem door en hij belandt op straat. Steeds genadelozer brokkelt Kaplans zorgvuldig geconstrueerde wereld af. Het is een voorafspiegeling van wat zich in het tweede deel van De laatste oorlog op een nog veel grote schaal zal aftekenen: op de puinhoop van het eerste deel voltrekt zich een drama dat structureel dezelfde trekken vertoont. Alleen staat nu echt alles op het spel, de Holocaust inbegrepen.
 
Ook in dit tweede deel speelt een hulpeloze jongen de hoofdrol - dit keer écht Abraham geheten. De Roma-jongen wordt door Kaplan uit een gesloten instelling bevrijd en ondergebracht in een nis van zijn appartement. Het is een kamikazeactie, uitgevoerd door een man die nog maar weinig te verliezen heeft. Kaplan heeft een missie: hij wil Abraham beschermen tegen het kwaad dat maatschappij heet. En daardoor ook zichzelf weer betekenis geven. De mislukte schrijver, werkloos, verlaten door de liefde van zijn leven, die intussen nog succesvoller is geworden dan ze al was. Maar Abraham alleen is niet genoeg: Kaplan begint ook aan zijn nieuwe boek, zijn laatste. Van Judith krijgt hij een oorlogsdagboek in handen. Kaplan overtuigt zijn oude uitgever om het uit te geven en die hapt toe op voorwaarde dat hij in zee gaat met de niet geheel onbesproken geschiedenisprofessor Van Stolk.
 
Kaplans boek wordt een spinnenweb, net als zijn leven zelf. Hij kopieert, verdraait, voegt toe, laat weg. Geen truc is te vuil om gebruikt te worden in functie van dit laatste boek - zijn laatste oorlog. ‘Als het ging om boeken was ethiek vooral een kwestie van esthetiek, praatte hij op zichzelf in’. Het boek groeit hem boven het hoofd, zeker nadat blijkt dat Van Stolk niet zo koosjer is als verhoopt.
 
De laatste oorlog is een ontluisterend spiegelpaleis dat ons langs vele paden leidt. Oorlog, liefde, geschiedenisvervalsing, menselijk verraad, verval, fraude, zelfverheerlijking, mededogen: het is slechts een kleine greep uit de thema's die Daan Heerma van Voss aanreikt, en hij komt er nog mee weg ook. Met Kaplan heeft hij een ronduit onvergetelijk personage neergezet, dat rondwaart in een bijzonder rijk gelaagd verhaal.
 
Amsterdam : De Bezige Bij 2016, 400 p. ISBN 9789023495246 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri