Alaa Al Aswani,
schrijver en praktiserend tandarts, is wellicht de grootste Egyptische
schrijver van het moment en een absolute superster in de Arabische literaire
wereld. Doorbreken deed hij in 2002 met Het
Yacoubian, een roman waarin hij talloze taboes besprak, van
homoseksualiteit over vrouwenemancipatie tot drank- en druggebruik. Het boek
speelde zich af in het centrum van Caïro aan de vooravond van de Eerste
Golfoorlog: veel verdoezelende omwegen had Al Aswani dus niet gebruikt, en de
leefwereld die hij schetste was herkenbaar voor miljoenen Arabieren. Het
leverde hem veel kritiek op en de schrijver leeft ook vandaag nog op zeer
gespannen voet met de Egyptische autoriteiten.
Is dat een van de redenen waarom De automobielclub van Caïro, Al Aswani's nieuwste boek, zich niet
in het hier en nu afspeelt, maar in het Caïro van de late jaren veertig? Het
zou goed kunnen, en de proloog, waarin de schrijver zelf bezoek krijgt van zijn
hoofdpersonages, lijkt er indirect naar te verwijzen. Toch is dit boek ook
zonder het hedendaagse referentiekader een bijtend actuele roman, een verhaal
over dubbele moraal, corruptie, over een klassenmaatschappij die er een op zijn
zachtst gezegd bijzonder moeizame relatie met andersgezindheid op
nahoudt.
Alles begint wanneer Abd el
Aziez Ga'far uit armoede met zijn gezin verhuist van het platteland naar Caïro.
Niet dat de toekomst hen daar zondermeer tegemoet lacht, maar de grootstad lijkt
in elk geval voor zijn vier kinderen meer mogelijkheden te beloven. Abd el
Aziez vindt werk als magazijnverantwoordelijke in de Automobielclub, de plek
bij uitstek waar de Europees geöriënteerde beau-monde van Caïro steevast
verzamelen blaast, vaak in het gewaardeerde bijzijn van de koning Faroek. De
Automobielclub is eigendom van Engelsman Mr. Wright, die Egypte en de
Egyptenaren haat: niet zonder dédain kijkt hij neer op zijn werkvolk. Op de
werkvloer van de club heeft Alkoe de touwtjes in handen: hij leidt zijn
personeel met ijzeren hand, lijfstraffen zijn eerder regelmaat dan
uitzondering. Abd el Aziez leidt een weinig te benijden leven in de club, net
als veel andere Egyptenaren. Maar hij houdt stand in de hoop dat hij zijn vier
kinderen, waaronder zoon Kamil en dochter Salah, een beter leven kan geven.
Wanneer Abd el Aziez op een bepaald moment toch revolteert, wordt hij zo hard
in elkaar geslagen dat hij de klappen niet overleeft.
Kamil neemt niet alleen zijn vaders job in de Automobielclub,
maar ook de vaderrrol in het gezin op zich, samen met zijn losbandigere broer
Mahmoed. Sa'ied, de vierde telg uit het gezin, treedt in het huwelijk met een
keurige Egyptische vrouw. Salah, op haar beurt, twijfelt tussen ook zo'n
huwelijk en haar studie wiskunde, de minder voor de hand liggende weg, maar
toch ook niet onaantrekkelijk.
Ondertussen dompelt Al Aswani zijn lezers, via het personage Kamil, langzaam
maar zeker dieper onder in de mysterieuze wereld van de automobielclub. Het is
een wespennest vol intriges, propaganda en geheimdoenerij, maar wie wat precies
manipuleert, is veel minder helder, laat staan eenduidig. De geheime agenda's
tieren welig, er wordt gefluisterd en gelogen dat het een lieve lust is.
Wanneer de politiek geëngageerde Kamil zich aansluit bij een geheime politieke
beweging die de gevestigde orde finaal wil ondergraven, gaan de poppen pas echt
goed aan het dansen.
De automobielclub van Caïro is een ontzettend rijk en ambitieus
boek. Het maakt op een diep doorleefde manier iets tastbaar dat we goed, maar
tegelijk ook slechts op een heel gefragmenteerde manier blijken te kennen: een
wereld van corruptie en machtspolitiek. En in die zin is het ook razend
actueel, zelfs als het verhaal ons zeventig jaar terug de tijd inwerpt.
Breda : De Geus 2016, 540 p. :
ill. Vert. van: Nâdî al-sayyârât
door Djûke Poppinga. ISBN 9789044516098
deze pagina printen of opslaan