Nederlands proza

BOEKEN NR. 7, JULI 2017

Ralf Mohren: De hemel is zwart vandaag

door Lisanne Vroomen

Arthur Poolman, docent Nederlands, heeft een baan gevonden op een middelbare school op Curaçao. Zijn reis naar het eiland heeft echter niets te maken met zijn carrière: het is een vlucht uit Hotel Mama en tegelijkertijd een queeste naar een eigen identiteit. Deze zoektocht gaat niet zonder slag of stoot en Arthur zoekt houvast bij drank en bij prostitutie, hierbij bijgestaan door zijn buurman Ralph Veerman.

Veerman, ook wel De Veerman genoemd, brengt hem zo in aanraking met een nieuwe wereld die ver afstaat van het leven van veel van Arthurs Nederlandse collegadocenten die hun vertier zoeken bij de zeilclub. Ze spelen slechts ‘Nederland met beter weer.’ Zo krijgt De Veerman een symbolische functie als verbinding tussen twee werelden.

Arthur zakt hierdoor echter enkel dieper af: hij raakt, al dan niet door de drank, steeds verwarder. Arthurs troebele blik op de werkelijkheid wordt door Ralf Mohren mooi tot uitdrukking gebracht door Arthurs gedachten die van de hak op de tak springen. Hij is duidelijk niet in staat om hoofd- en bijzaken van elkaar te scheiden. Dit blijkt onder andere uit de gedachten die Arthur heeft tijdens een gesprek met zijn Chinese arts na zijn ziekenhuisopname:

‘Weet u hoe u hier bent gekomen, meneer Poolman? Weet u wat er is gebeurd?’ Weer die zachte, vriendelijke stem. Ze konden ook heel streng en koud zijn, Chinezen. Een vriendin van mij had ooit een Chinese tandarts gehad, een zekere Wan of Tan. Een totale autist, hij zei niks als hij boorde, legde niks uit. Hij joeg slechts een verdoving in je tandvlees en als hij klaar was, was je kies perfect gevuld. Vakwerk. Maar zonder geouwehoer. De arts keek me vriendelijk aan. Het werd tijd dat ik een iets terug ging zeggen, besefte ik. ‘De hond en Francis.’’

Via de boeken De morgen loeit weer aan van Tip Marugg en Dubbelspel van Frank Martinus Arion probeert Arthur grip te krijgen op Curaçao. Uit het feit dat hij zelfs brieven gaat schrijven naar Marugg blijkt hoezeer hij zich vastklampt aan diens boeken. De titel De hemel is zwart vandaag verwijst naar de zonsverduistering waarmee het boek eindigt. Deze zonsverduistering is het einde van Arthurs Curaçaose avontuur.

Tijdens de zonsverduistering speelt het werk van Marugg een rol, via een collectieve zelfmoord van vogels vlak voor de eclips inzet. Dit motief komt namelijk uit De morgen loeit weer aan. Of deze roman over zelfmoord het juiste ankerpunt is voor de verwarde Arthur is maar de vraag. Arthurs leven en Arthurs leesvoer versterken elkaar en helpen hem steeds verder naar de afgrond.

De roman is ook op andere vlakken doorspekt van intertekstualiteit, die er mijns inziens is te dik opligt en de lezer niet de gelegenheid geeft om zelf banden te ontdekken met andere literatuur. Er zijn in Arthurs zoektocht expliciete verwijzingen naar de queesten uit ridderverhalen. Er wordt bijvoorbeeld gesproken van een zwevend schaakbord en rondetafelridders. De naam Arthur is natuurlijk ook veelbetekend.

Met dit boek brengt Ralf Mohren een variant op een veelgebruikt thema in de literatuur: de zoektocht naar het eigen ik. Door de setting wordt dit thema in een origineel jasje gestoken en de band met De morgen loeit weer aan zorgt ervoor dat romanwerkelijkheid en andere fictie zich op betekenisvolle wijze verstrengelen. Jammer zijn de verwijzingen naar ridderromans. Was dit subtieler aangepakt, dan was dat het boek zeker ten goede gekomen.

Ralf Mohren: De hemel is zwart vandaag, Meulenhoff Amsterdam, 2017, 236 p. ISBN 9789029089654. Distributie: Lannoo

deze pagina printen of opslaan