Poëzie

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2017

Maja Panajotova: Landschap van een man

door Dirk De Geest

Het is alweer dertig jaar geleden dat de Bulgaarse dichteres Maja Panajotova voor een verfrissend geluid in onze letteren zorgde. Sindsdien werd het echter stil rond de dichteres. Landschap van een man wil daarin verandering brengen, door een selectie uit haar eerder werk te combineren met een aantal nieuwe gedichten. Het geheel geeft daardoor de kans om kennis te maken met een boeiende, maar nooit echt doorgebroken dichteres.

Het debuut van Panajotova, Verzwegen alibi (1983), viel op door het heimwee naar de Slavische cultuur, naar het landschap, naar de verhalen en de personen van de jeugd. De dichteres is zich, als migrante, bij uitstek bewust van het feit dat zij zich begeeft op de rand van twee culturen, en dat haar woorden te kort schieten om die ervaring ten volle te vatten:  

‘De woorden die ik aanbreng op het blad
blijven daar als gedroogde bloemen
en hun geuren dringen diep door
in het papier van het gesloten boek.’

‘Gedroogde bloemen’, p. 9 

Minstens even opvallend waren echter de gedichten waarin de relatie tussen man en vrouw werd opgeroepen. In plaats van de traditionele, intimistische beelden was hier sprake van een strijd op leven en dood, van een spin die wacht op haar prooi, van een vrouw die minstens even actief was als de man. Die sterke vrouwelijkheid domineerde ook de tweede bundel, Sofia blijft een mysterie (1988). Sofia is zowel een moeder als een dichter, een geliefde maar ook een stad. Ruimte en personages versmelten daardoor met elkaar. Ook hier is de vrouw actief, verleidelijk maar ook bedreigend. Het zijn aspecten die vaak als ‘feministisch’ zijn gekarakteriseerd, terwijl het thema van de sterke vrouw ook wel aansluit bij de sprookjes en legendes waardoor de dichteres zich laat inspireren.

Na die twee bundels bleef het een kwarteeuw stil tot nu een aantal nieuwe gedichten verschijnen als Maja’s herinneringen. Ze vormen meteen het sluitstuk van deze anthologie Landschap van een man. Het zijn opnieuw gedichten die zich afspelen tussen heden en verleden. De dichteres mijmert sterk over haar jeugd in Bulgarije. Het landschap en de overleden ouders vormen de aanleiding tot enkele sterke portretten. Tegelijk gaat het niet louter om autobiografische herinneringen. De dichteres is zich bewust van het creatieve van de verbeelding, en op sommige ogenblikken laat ze dat duidelijk merken, door bijvoorbeeld groteske motieven of volksverhalen in haar verzen te verweven. Dat verleent onmiskenbaar een meerwaarde aan deze gedichten. Zo wordt de liefde als een ballade van Heer Halewijn beschreven. Panajotova blijft in feite zichzelf als dichteres; de nieuwe gedichten wijken nauwelijks af van de vroegere. In die zin is het perfect mogelijk om Landschap van een man niet te lezen als een overzicht van veertig jaar dichterschap, maar als één thematisch georganiseerde dichtbundel.

Maja Panajotova: Landschap van een man, P, Leuven 2016, 78 p. : ill. ISBN 9789492339157

deze pagina printen of opslaan