Nederlands proza
BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2017
Arthur Umbgrove: Wat we weten
door Lisanne Vroomen
Schrijven over het schrijfproces - gezien als een ultieme
vorm van navelstaarderij - en schrijven over de wereld die ons omringt: Arthur
Umbgrove bewijst met zijn nieuwe boek Wat
we weten dat dit prima samen kan gaan. Met een duizelingwekkende
hoeveelheid verhalenlijnen maakt hij duidelijk dat we wat denken te weten van
de wereld om heen samenhangt met de informatie die we erover ontvangen en die
informatie is vaak gekleurd.
In Wat we weten maakt de lezer eerst kennis met de schrijver Arthur,
ook wel aangeduid als 'King'. King wil een verhaal schrijven over
vluchtelingen. Hij wil hierbij 'op zoek naar de achtergronden, op zoek naar het
hoe en waarom, op zoek naar een standpunt.' In zijn zoektocht komt hij in
aanraking met de Syrische vluchteling Shariff die samen met zijn broers Omar en
Reda vanuit Aleppo is gevlucht en in Heerhugowaard is beland. Met een
aangrijpend verhaal over hun leven in Aleppo en hun vlucht uit Syrië, weet de
schrijver sympathie op te wekken voor Shariff, die ook nog eens hard zijn best
doet om een leven op te bouwen in zijn nieuwe land.
De
sympathieke Shariff wordt echter in een ander daglicht gezet door een andere
verhaallijn, die van vreemdelingenrechter Claire van Hoogdalen. De levens van
Shariff en Claire raken elkaar als Shariff samen met zijn broer Omar
aangeklaagd wordt voor het mishandelen van twee homoseksuele mannen. Shariff en
Omar beweren echter dat zij degenen waren die aangevallen werden. Ze zouden
zich enkel verdedigd hebben. Zo speelt het boek een spelletje met verschillende
perspectieven: wie spreekt de waarheid? Wat is er waar van de informatie die we
horen? Dit spelletje gaat door als tegen het einde van het boek Shariffs vluchtverhaal
ook op losse schroeven komt te staan.
De verschillende
perspectieven die het boek biedt, zorgen ervoor dat er een genuanceerd beeld
wordt gegeven van de vluchtelingencrisis en de ermee samenhangende spanningen
in de maatschappij. Er is aandacht voor het verhaal en de problematiek van de
vluchteling, maar er is ook aandacht voor de angsten van de Nederlanders. Zo
gaat een van de verhaallijnen over buschauffeur Henk, die zich steeds minder
thuis voelt op zijn werk, omdat veel nieuwe collega's van Turkse of Marokkaanse
afkomst zijn. Daarnaast is hij tijdens zijn werk uitgescholden en bedreigd door
Noord-Afrikaanse jongens. Zijn ervaringen voeden zijn afkeer voor de nieuwe
stroom van vluchtelingen.
Dit lijkt een recept voor een
boek dat volstaat van de clichématige opvattingen, maar Umbgrove weet door
afwisseling van standpunten duidelijk te maken dat geen enkel perspectief het
juiste is. De reflectie op het schrijfproces draagt hier ook aan bij. De
schrijver Arthur heeft in het boek een briefcorrespondentie met een onbekende
'jij' (is het de lezer?). Hierin wordt onder andere gesproken over zijn keuze
voor het romanpersonage Henk en zijn keuze voor de rechtszaak tegen Shariff en
Omar. Over de laatste keuze wil ik graag een stukje citeren omdat het de
boodschap van het boek goed samenvat:
'Je schrijft dat
je het een cliché vindt, een vluchteling die een homo in elkaar slaat. Komt het
doordat ik het verhaal verzonnen heb? Was het anders geweest voor je als het
echt gebeurd was? Maar het gebeurt echt, alleen Shariff heeft het niet
meegemaakt. […] Misschien gaat dit stuk wel vooral over beeldvorming: eigenlijk
staat er te weinig vast om een oordeel te kunnen vellen, toch zullen mensen dat
onmiddellijk doen.'
Al met al is Wat we weten een vlot leesbaar en actueel boek dat de lezer zeker
aan het denken zal zetten over de verschillende opvattingen in de maatschappij
over de vluchtelingencrisis. Het boek geeft de lezer weinig antwoorden, maar
roept des te meer vragen op. 'Er zijn meerdere waarheden dan de waarheid die in
de etalage ligt,' zegt Arthur. Dat is een mooie boodschap voor een maatschappij
waarin iedereen denkt de waarheid in pacht te hebben. Arthur Umbgrove zet
hiermee zijn lezer aan om vaker stil te staan bij de vraag wat we weten.
Arthur Umbgrove: Wat we weten, Querido, Amsterdam, 2017, 320
p., ISBN: 9789021407425. Distributie: L&M Books
deze pagina printen of opslaan