Poëzie

BOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2018

Alejandro Zambra: Mudanza

door Hugo Van Hoecke

Als we uit de mond van de auteur vernemen dat dit ‘verhuisbericht’ -want dat is waar de titel op slaat – de grondslag legde om de rest van zijn oeuvre te kunnen schrijven, dan krijgt dit lange zesdelige gedicht meteen meer gewicht.

Mudanza roept de intense ervaring op die je bekruipt bij het achterlaten van een plek waar je je thuis voelde, om te verkassen naar een plek die je (nog) niet kent. Zambra was 27 toen hij dit schreef, had voordien nauwelijks gepubliceerd en was net uit Spanje, waar hij een tijdlang had gewoond, teruggekeerd naar zijn vaderland Chili, dat nog worstelde met de naweeën van de dictatuur. Hij moest zijn plaats veroveren op twee fronten : in het gehavende Chili en in de literatuur.
 
Het beeld van ‘verhuizen’ met zijn wanorde, instabiliteit, twijfel, bleek perfect dienstig voor beide: fysiek verhuizen staat dicht bij loslaten en chaos; terwijl literatuur creëren - zo formuleerde hij het zelf ooit – al evengoed een reis is naar het onbekende, met alle vragen en struikelblokken die onderweg opduiken. Het enige wat daarbij vaststaat is dat er een plaats is van waaruit je vertrekt en een plaats waar je verlangt aan te komen. Zambra heeft de onzekerheid die de ruimte tussenin vult vorm gegeven in wilde beelden. Beelden die, hoewel op zichzelf toegankelijk, schijnbaar geen samenhang vertonen, momentopnames zijn binnen een groter verhaal, tomeloze fragmenten van een omineuze werkelijkheid die van ver of nabij aan reizen en verhuizen kunnen gerelateerd worden. Die beelden intomen was allerminst mijn bedoeling, zegt Zambra: het zijn deelervaringen, geen concepten.
 
Het is juist die atmosfeer van onstabiliteit die aan het gedicht zin en cohesie geeft. En niet enkel aan dit gedicht. Diezelfde klank zal Zambra (naar eigen zeggen) vaak opnieuw horen bij het uitwerken van zijn latere romans, omdat de toon ervan ‘zo herkenbaar is’; in die mate zelfs dat hij die latere romans ‘replica’s, echo’s of vertalingen’ noemt van bepaalde beelden die voor het eerst in Mudanza opdoken en die hij, zoals eerder gezegd, nodig had ‘om de rest van zijn oeuvre te kunnen schrijven’. Overigens is het niet uitsluitend beeldmateriaal dat later terugkeert. Ook de grondtoon van een leven-in-ongemak waar Mudanza in is ondergedompeld, doordrenkt zijn verhalen van jaren nadien.
 
Zambra’s ‘verhuisbericht’ begint met een verzoek aan de reiziger om dertig dagen vooraf zijn vertrek aan te kondigen, en herneemt dat verzoek in de laatste regels van het gedicht, met de toevoeging: ‘dertig keer zeiden ze me / te vertrekken en niet terug te keren’. Tussen beide extremen hangt een spanningsboog samengesteld uit aaneengeknoopte partikels die appelleren aan het besef dat elk houvast ontbreekt. Het brengt het vreemde gevoel teweeg dat ontstaat bij het aftasten van het onbekende waar elke bewegwijzering faalt.
 
Deze mooi uitgevoerde uitgave is de herziene versie van een eerdere publicatie bij dezelfde uitgever die, als toemaatje, achteraan twee korte essays van Zambra mee opneemt, getiteld ‘Tegen de Dichters I’ en ‘2’.
 
Alejandro Zambra: Mudanza, Karaat, Amsterdam 2018, ISBN 9789079770441. Vertaling uit het Spaans door Luc De Rooy

Meer over het werk van Alejandro Zambra

deze pagina printen of opslaan