Violaine Huisman (1979) verhuisde rond haar
twintigste van Parijs naar New York en maakte vandaar haar studies hedendaagse
letterkunde aan de Sorbonne af. Momenteel organiseert ze er literaire
evenementen en vertaalt Engelstalige fictie naar het Frans. Autobiografie van mijn moeder is haar
debuut.
In het
eerste van drie delen kijkt ze terug op de stempel die haar manisch-depressieve
moeder (1947) op haar kindertijd heeft gedrukt. Ze herinnert zich haar
wispelturige karakter, haar roekeloze rijstijl, haar seksuele drift, hoe ze
rookte als een ketter en onder invloed van medicijnen en alcohol vaak van de
wereld weg was of juist onverwacht uithaalde. Naast dat alles was Catherine
vooral ook erg gehecht aan haar twee dochters. Op hun beurt gingen Violaine en
haar twee jaar oudere zus Elsa van jongs af aan hoogst beschermend om met hun
moeder, waar ze konden probeerden ze ontsporende situaties te ontmijnen, zeker
nadat zij weer thuis was na haar gedwongen opname.
Violaine Huisman verwijst in haar
boek naar de autobiografische tekst waar Catherine drie jaar aan werkte
alvorens hem uit te brengen. Om zelf ook de vrouw achter haar moeder naar voren
te halen, stapt ze in het tweede deel van haar roman af van het ik-perspectief
en wordt ze de verteller van Catherines verhaal.
Over rozen ging het parcours van
haar moeder allerminst: Catherine was een ongewenst kind, werd ernstig ziek
toen ze achttien maanden oud was en beleefde drie traumatische jaren in een
internaat voor kinderen met tbc, hersenvliesontsteking en polio. Toch slaagde
ze er ondanks de geestelijke aandoening, waar ze later ook nog eens mee te
kampen kreeg, om iets van haar leven te maken.
Ze stampte in Marseille een
dansschool uit de grond met de steun van haar eerste echtgenoot, een warme,
zorgzame man. Alles wat ze met hem opbouwde, liet ze evenwel achter voor de
onbesuisde en stukken rijkere Antoine. Hij is de vader van Violaine en Elsa. De
onbezonnen Parijzenaar bood Catherine echter niet het houvast dat zij nodig had
in een milieu dat nieuw voor haar was. De behoefte aan meer stabiliteit dreef
haar in de armen van een derde levenspartner. Tweeënveertig was ze, toen ze
door diens echtelijke ontrouw volledig buiten zinnen raakte en zich daarbij
verloor in een blinde vernielzucht, met internering als gevolg.
Autobiografie van mijn moeder is autobiografisch voor zover
levensverhalen dat in de ogen van de schrijfster kunnen zijn. Ze heeft met
andere woorden alles zo precies mogelijk proberen te reconstrueren, maar geeft
tegelijk ook aan: ‘De waarheid van een leven bestaat slechts uit de verzinsels
waarop ze is gebaseerd’. Haar stijl is levendig en valt op door de vele
literaire verwijzingen – de oorspronkelijke titel, Fugitive parce que reine, heeft ze bijvoorbeeld ontleend aan Marcel
Proust; ze legt een link tussen haar moeder en Medea; ze haalt aan hoe
Catherine zwoer dat de naam Violaine níet was geïnspireerd op het werk van ‘die
schoft van een Paul Claudel’ - maar zweren deed haar moeder wel vaker, terwijl
ze staalhard loog.
Catherine valt uiteen in verschillende persoonlijkheden door de rampspoed
en innerlijke conflicten die haar achtervolgen. De schrijfster hoedt zich wel
voor al te beklemmende tragiek. ‘In de wals van het leven kon ze de ene voet
niet voor de andere zetten’, zo verzacht ze bijvoorbeeld de aanhoudende
worstelingen van haar moeder, die ooit een bloedmooie ballerina was. De
wederzijdse, onvoorwaardelijke liefde tussen een moeder en haar twee dochters
spat van de bladzijden en werkt eveneens verlichtend, net als de levenskracht
die Catherine zelf ondanks alles wist aan te boren, althans tot ze op haar
tweeënzestigste moe was gestreden en uit het leven stapte. Pakkend is dan ook
het slotdeel dat Violaine Huisman wijdt aan de leegte die deze ijzersterke, bij
momenten fenomenale en weergaloze, maar tegelijk breekbare vrouw in haar leven
en dat van haar zus heeft nagelaten.
Violaine Huisman: Autobiografie
van mijn moeder, De Geus, Amsterdam 2018, 253 p., ISBN 9789044540710. Vertaling van Fugitive parce que reine door Sanne Van Der Meij. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan