Non-fictie

BOEKEN NR. 2, JANUARI 2019

Ilana Hammerman: Een vrouw alleen

door Ludo Abicht

Een vrouw alleen over en door de muur
 
‘De jonge vrouw specifieerde haar verlanglijstje: 1. Ze wou op een fiets rijden; 2. Ze wilde reizen met de sneltram; 3. Ze wilde gaan bidden in de Al-Aqsa moskee. In die volgorde.’  
 
Het 18-jarig meisje uit een dorp op de Westoever was net door de auteur, Ilana Hammerman, door het checkpoint gesmokkeld en was voor de eerste keer in haar leven in Jeruzalem. In deze omstandigheden waren haar bescheiden wensen logisch en veelzeggend: in haar religieus conservatieve dorp hoorden vrouwen niet te fietsen; ze kende trams of treinen alleen van boeken en de televisie; ze was een ietwat rebelse teenager, maar evengoed een vrome moslima.
 
Dit boek is een verzameling van gesprekken die Ilana Hammerman, een in Haifa geboren seculiere Jodin en opvallend onafhankelijke journaliste, tussen 1987 en 2016 in Gaza en op de bezette Westelijke Jordaanoever met tientallen Palestijnen gevoerd heeft. Ze sprak met huismoeders, kinderen, gevangenen of ex-gevangenen, sympathisanten van Al Fath of Hamas, illegale klusjesmannen, intellectuelen en ijsjesventers. Maar ook met Israëlische cipiers, militaire en burgerlijke Joodse ambtenaren, vredesactivisten en islamofoben. De meerderheid van haar Joodse kennissen waarschuwden haar trouwens tevergeefs dat je als vrouw alleen niet zonder risico in ‘de gebieden’ (het quasi neutrale eufemisme voor Gaza en de Westoever) kan wandelen of rondrijden, maar ze deed het toch. Ze ontdekte daarbij een samenleving en een wereld waarvan de meeste Israëli’s niet eens het bestaan kennen of willen kennen. Anders gezegd: haar verhalen gaan zowel over (omtrent) de Muur als erover (in de betekenis van ‘doorheen’). Ze is er zich expliciet van bewust dat zij weliswaar een boete of een vervolging wegens mensensmokkel riskeert, maar dat het risico voor haar Palestijnse gesprekspartners vele malen hoger ligt. Volgens haar zijn onrechtvaardige en inhumane wetten er echter om te worden omzeild.
 
In tegenstelling tot veel andere verslagen van Israëlische auteurs als David Grossman of journalisten als Gideon Levy slaagt Hammerman erin ondanks de uitzichtloze ernst van de situatie de zin voor humor te bewaren en weer te geven die ze ook bij haar gesprekspartners aantrof. Ze is niet moraliserend bitter, wat heel begrijpelijk zou zijn, of humanitair naïef. Ze toont zowel de corruptie onder de Palestijnen als onder de Israëli’s, maar ze kan de kafkaiaanse absurditeit van bepaalde maatregelen (en hun tegendeel) met dezelfde afstandelijke ironie vertellen als Kafka zelf: om aan zijn in beslag genomen bezittingen te geraken moet een ex-gevangene soms maanden lang van de ene instantie naar de andere trekken om uiteindelijk het juiste formulier te bemachtigen. Alleen moet hij zich met dat formulier bij een instantie in Israël melden, maar als Palestijn met een strafblad krijgt hij uiteraard geen vergunning om naar Israël te gaan… Catch 22 is nooit ver weg. Alleen begrijp je met de auteur dat een opeenstapeling van dergelijke absurditeiten op een dubbele bestraffing neerkomt. En omdat het heel vaak over ‘administratieve detentie’ gaat, weet je nooit, waarvan en door wie je aangeklaagd wordt.

Wanneer ze dan een paar bezoeken brengt aan het dubbel bezette Hebron (eenmaal door het leger, en dan nog eens extra fanatiek door de religieus zionistische settlers) wordt het hallucinant, want de vrome mensen die daar nu leven, zeggen wel devoot een lang gebed op nadat ze het toilet bezocht hebben, dat als volgt begint:
 
Geloofd zijt Gij, Eeuwige, onze God! Koning des heelals
die de mens wijselijk gevormd
en in hem onderscheidene openingen en holligheden geschapen heeft… enz.,
 
maar die, en hier wordt het minder leuk, regelmatig hun stront en pis op de hoofden gieten van de Palestijnen die onder hen, tussen hun dichtgelaste winkels op hun vroegere winkelstraten lopen.
 
En toch, wanneer Hammerman dan met een andere Israëli nog eens hun vrienden in Gaza bezoekt die hen over de bombardementen en de dagenlange ondervragingen en (bij wet toegestane) folteringen verteld hebben, schrijft ze:
 
‘We zaten gekheid te maken en te lachen. Ja, te lachen – een soort nieuwe vrijheid: de vrijheid die Edit en ik hadden verkregen in Gaza, en niet te huilen. […] in dit geslagen en gepijnigde oord is er toch een mate van levensvreugde, van een vitaliteit die niet dooft en
zelfs sterk genoeg is om af en toe sprankeltjes vrolijkheid te ontsteken in het hart van de duisternis.’
 
Ilana Hammerman: Een vrouw alleen, De Bezige Bij, Amsterdam, 2019, 320 p. ISBN 9789403119304. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan