Nederlands proza

BOEKEN NR. 2, JANUARI 2019

Wannes Van de Velde: Dagboeken. Notities 1987-2003

door Jen de Groeve

November 2018 was het tien jaar geleden dat Wannes Van de Velde overleed. Uitgeverij P gaf bij die gelegenheid Van de Veldes dagboeken opnieuw uit. In deze bundel van bijna 700 bladzijden, zijn opgenomen: In de tijd. Notities 1987-1993 (Paradox 2000), Tijdsnede. Notities 1994-2000 (P 2004) en Beloken dagen. Notities 2001-2003 (P 2007).
 
‘Ik kom uit een wandtapijt, een los geweven gobelin waarin bruinen domineren van sepia tot het fijnste oker, zodat het er altijd herfst is. Maar de regens zijn er mild en lauw, en voeren luchten vol goudpoeder mee in hun spoor.’ Zo opent deze bundel met een evocatieve prelude op de notities vanaf 1987. En even verder: ‘Misschien kwam het door de dreiging van de oorlog, de ernst van die jaren, dat ik al heel vroeg begon de uiterlijke wereld te observeren. Vanuit mijn stilte […] wilde ik de stilte achter de dingen op het spoor komen.’  
 
Observeren wat hij in zijn dagelijks leven tegenkomt, dat is wat is wat Van de Velde in zijn dagboeken doet, én er zijn hoogst persoonlijke en ongezouten meningen over spuien. Zo schrijft hij over een cafébezoek, een toevallige ontmoeting, de dood van geliefden, oorlog en nucleaire dreiging…, en natuurlijk over zijn passie, zijn werk: beeldende kunst, muziek en literatuur die sporen nalaten, of de teleurstelling over een cultuurbeleid dat vooral vervlakking meebrengt. Van de Velde snijdt een enorme veelheid van onderwerpen aan, raakt ze vaak slechts even aan in terloopse vaststellingen, maar becommentarieert even vaak ook vurig, of veroordeelt in roodgloeiend protest. Het is echter de licht filosofische mijmering die de hoofdtoon van deze dagboeken bepaalt. Het zoeken naar wat achter de dingen ligt, vormt het bindweefsel van de versnipperde notities.
 
Onderwerpen en stemmingen wisselen elkaar snel en bruusk af. Opinies, gevoelens, inzichten worden ‘in een geut van [hem] afgeschreven’, een inval van het moment en doorleefde wijsheid staan gelijkwaardig naast elkaar. De notities zijn te boek gesteld zoals ze in de schrijver opkwamen. Een genoeglijk avondoptreden in een onooglijk plaatsje, ‘waar de kauwen verzamelen op het dak van de kerk’ wordt zonder onderbreking gevolgd door de oprisping:
 
‘De Chinese kunstenaar Go Kiang bouwt het SMAK om tot een pretpark.
O ja? Hebben ze daar een Chinees voor nodig?’

En dan gaat het weer verder met een bedenking in de privésfeer:
 
‘Ik denk dat een verandering van omgeving, zij het een tijdelijke, me zou aanzetten tot diepere reflectie.’
 
Geen ordening, de vrijblijvende structuur biedt de lezer even weinig houvast als het leven de schrijver bood: ‘Ik was -- en ben -- aan mijn leven overgeleverd als de spreekwoordelijke kurk aan de golfslag’.
 
Deel twee, Tijdsnede, sluit af in 2000 met de diagnose van chronische leukemie, de ziekte die de schrijver fataal zal worden (‘Ik heb de dood gezien’). Beloken dagen. Notities 2001-2003 vervolgt:
 
‘Er is geen nihil. Er bestaat geen einde. Er kan alleen maar een begin zijn. Allemaal beschikken we over een innerlijke oneindigheid’.
 
Dagboeken is een boeiende en bijzonder leesbare bundel, waaruit moeiteloos van elke bladzijde een paar memorabele gedachten of formuleringen kunnen worden geplukt. Het is in de eerste plaats de authentieke stem van de integere en fijngevoelige mens die Wannes Van de Velde was, die beklijft. Bloemrijk mijmerend, dichtend en sakkerend, en stilaan berustend in het onvermijdelijke, tilt hij doodgewone gebeurtenissen boven het alledaagse uit.
 
Wannes Van de Velde: Dagboeken. Notities 1987-2003, Uitgeverij P, Leuven 2018, 685 p. ISBN 9789492339676

deze pagina printen of opslaan