Vertaald proza

BOEKEN NR. 2, JANUARI 2019

Egon Hostovsky: Vreemdeling zoekt kamer

door Len Buggenhout

De Tsjechische auteur Egon Hostovsky (1908-1973) geldt als een van de meest prominente Midden-Europese schrijvers van de twintigste eeuw. Hij zou eveneens familie zijn van Stefan Zweig én bevriend zijn geweest met Graham Greene. Deze laatste omschreef Hostovsky’s stijl als ‘een complexe sfeer van zwarte humor, melodrama en wanhoop’.
 
We mogen daarom verheugd zijn dat uitgeverij Zirimiri met een Nederlandse vertaling van de in 1947 voor het eerst verschenen roman Vreemdeling zoekt kamer komt – in een zeer aantrekkelijke uitgave bovendien, die alleen al omwille van het omslagontwerp onze aandacht verdient. In deze roman zitten we gedurende een half jaar dokter Marek op de hielen, een Tsjechische banneling in het New York van net na de Tweede Wereldoorlog. Zijn enige doel (zo verraadt de titel al) is het vinden van een rustige kamer met daarin een geschikte tafel om ongestoord aan een wetenschappelijke verhandeling te kunnen werken.
 
Zijn contacten binnen de Tsjecho-Slovaakse gemeenschap in de stad, zijn oude kennissen en het toeval doen de arts op erg uiteenlopende verblijfplaatsen belanden, bewoond door al even gevarieerde personages. De kamers kunnen meestal op goedkeuring rekenen, maar het is Mareks buitengewone karakter dat telkens weer voor spanning zorgt. Aanvankelijk verrast door zoveel eerlijkheid en voorkomendheid verkeren zijn huisgenoten in geen tijd in een gloedvolle waas van mildheid, totdat hij hen op bepaalde vanzelfsprekendheden wijst en hen daarmee een oncomfortabel gevoel bezorgt, waarna zijn gastheren hem liever zo snel mogelijk kwijt dan rijk zijn.
 
Op die manier blijft de hoofdpersoon een eeuwige vluchteling, waarin we een parallel met het leven van de auteur zelf kunnen ontwaren. Als Jood moest Hostovsky eerst op de vlucht slaan voor de nazi’s, waarna hij als intellectueel ook plots niet langer veilig was in Tsjechoslowakije na de communistische staatsgreep. Na vele omzwervingen vestigde hij zich uiteindelijk in de Verenigde Staten. Daarom kunnen we ons de vraag stellen over wie de schrijver het heeft wanneer hij dokter Marek de volgende woorden in de mond legt: ‘Gast zijn, eeuwig gast zijn – ondermijnt het zelfvertrouwen.’
 
Niettemin is de toon doorheen het hele boek erg scherpzinnig, overladen met donkere humor, zelfs op die plekjes waar je ze amper kan verwachten. De zo gecreëerde kilheid en afstandelijkheid tegenover de omgeving waarin de dokter zich beweegt, geeft ons als lezer wel de mogelijkheid om met hem mee te voelen, de pijn te ondergaan van een man die – hoe hardnekkig hij ook zijn best doet het tegendeel te bewijzen – helemaal alleen op de wereld blijkt te zijn. Zo alleen zelfs dat hem al eens de neiging overvalt te bellen met de maagd Maria, jawel.
 
Vreemdeling zoekt kamer is zonder enige twijfel een boeiende vertelling over een bijzonder tijdsgewricht. En net omdat onze huidige tijd niet veel moet onderdoen wat onzekerheid en turbulentie betreft, doet de roman met momenten vers en ongedateerd aan.

Egon Hostovsky: Vreemdeling zoekt kamer, Zirimiri, Nederland 2018, 237 p. Vertaling van Cizinec hledá byt door Edgar de Bruin. ISBN 9789490042141. Distributie EPO 

deze pagina printen of opslaan