Vertaald proza

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2020

Dorothea Tanning: De kloof. Een weekend

door Katja Feremans

De Amerikaanse Dorothea Tanning (1910-2012) is in de eerste plaats bekend als surrealistisch schilder. Hoe haar carrière in 1943 een boost kreeg dankzij de bijval die de Duitse kunstenaar Max Ernst (1891-1976) voor haar werk toonde, schetst kunstcriticus en schrijver Hans den Hartog Jager in de inleiding bij de roman De kloof. Een weekend. Van de vrouw achter de schilderijen was Max Ernst evenzeer onder de indruk. In 1946 trouwden de twee. Ze woonden eerst een drietal jaar aan de rand van de woestijn in Arizona en verhuisden vervolgens naar Frankrijk.
 
Nadat Max Ernst in 1976 overleed, keerde Dorothea Tanning terug naar de VS en besloot om meer te gaan schrijven. Na zich eerder al aan korte verhalen te hebben gewaagd, schreef ze in de jaren na de dood van haar man poëzie, memoires en één roman, zijnde De kloof. Een weekend. Die gaat over een weekendje georganiseerd door Raoul Meridian, de potsierlijke eigenaar van de ranch Windcote, een immens landgoed, dat ‘plompverloren als een ingeslagen meteoriet’ in de Amerikaanse woestijn ligt.
 
Een eerste versie van dit verhaal had Dorothea Tanning al in 1943 in een tijdschrift gepubliceerd. Ze herwerkte dit nadien tot een novelle, die ze in 1977 in eigen beheer uitgaf. Ook aan de novelle bleef ze nog verder schaven. In 2004, toen ze al vierennegentig was, kwam ze naar buiten met het eindresultaat, dat nu is vertaald naar het Nederlands.
 
De eigenaar van de ranch Windcote is een pafferige man, die ondanks zijn afstotende uiterlijk toch een zekere luister uitstraalt. Hij jaagt zijn vleselijke driften na en is er daarbij vooral op uit om vrouwen te overmeesteren. Tijdens het bewuste weekend zet hij zijn zinnen op de jonge, knappe Nadine Coussay, die hij leerde kennen op een receptie in de schaduw van de filmstudio’s in Hollywood.
 
Nadine is in de ban van de eindeloze zandduinen rond Windcote, van het pompeuze landgoed en tot op zekere hoogte ook van haar gastheer. Albert, haar verloofde die ze met veel moeite heeft weten mee te tronen, loopt daardoor nogal verloren. In zijn eentje belandt hij op de etage met de privévertrekken van Meridians huisgenoten: de zevenjarige Destina en haar gouvernante.
 
Destina is Meridians adoptiedochter. Aan de afstamming van dit zonderlinge meisje is de proloog van de roman gewijd. Die is ondanks de ondertitel ‘(chronologie)’ moeilijk te volgen, want sinds enkele generaties heeft de ene na de andere Destina een Destina op de wereld gezet, wat een behoorlijk verwarrende stamboom oplevert. In de roman speelt de overgrootmoeder van het meisje overigens ook een belangrijke rol. Deze Destina – ‘de barones’ – is in de ogen van Meridian een lastige erfgename. Om die reden heeft hij haar weggestopt in een huis op een uithoek van het landgoed.
 
De gouvernante maant de ronddolende Albert met klem aan om zich terug bij de andere gasten te voegen, maar de dochter des huizes houdt hem aan het lijntje. De gebiedende, manipulatieve houding van de zevenjarige Destina staat in fel contrast met haar popachtige aura. Aan Albert vertrouwt ze onverwacht haar grote geheim toe, namelijk dat ze een vriend heeft, een bergleeuw, die vlakbij in de canyon woont en haar begrijpt als geen ander.
 
Zijn gesprek met haar is als de dominosteen die valt, waarna de overige onherroepelijk volgen. Want wanneer Albert zich – laattijdig tot ongenoegen van de gastheer – bij het dinerende gezelschap aansluit, stuurt hij de conversatie aan tafel onder invloed van Destina’s ontboezeming over de leeuw richting de wildernis, die zich onder het geheugen van de kale woestijn zou bevinden. Aangetrokken door het mysterie voorbij de hekken rond het landgoed zullen enkele gasten, in navolging van Destina, later op de avond de canyon ingaan. Zo heeft Destina, zonder dat de aanwezigen op Windcote zich ervan bewust zijn, een hand in de schokkende finale.
 
De nu eens grimmige en dan weer poëtische taferelen die Dorothea Tanning kunstig in woorden neerkwast, ademen drama. Net als in haar schilderijen hanteert ze herkenbare bouwstenen, om er vervolgens scherpe, maar vervreemdende beelden en een symboolrijke plot mee uit te werken. Eerder dan een verhaal over mensen van vlees en bloed is het best spannende De kloof. Een weekend dan ook een literair werkstuk dat net als een surrealistisch schilderij appelleert aan dromen, fantasieën en het onderbewuste.
 
Dorothea Tanning: De kloof. Een weekend, Orlando, Amsterdam 2019, 175 p. ISBN 9789493081246. Vertaling van Chasm. A weekend door Annelies De hertogh en Els de Roon Hertoge. Distributie Elkedag Boeken 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri