Vertaald proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2020

Laurent Binet: Beschavingen

door Tom Rummens

Wat als alles anders was gelopen? In deze coronacrisis, waarin al onze vermeende zekerheden plots op losse schroeven komen te staan, is dit een vraag die meermaals per dag door talloze hoofden raast. Laurent Binet schreef niet zo lang geleden, in een tijd waarin alles nog anders was, een boek met precies die vraag als uitgangspunt. Wat als alles anders was gelopen?
 
Wat als de bewoners van de Nieuwe Wereld destijds Europa hadden veroverd in plaats van omgekeerd? Wat zou er dan gebeurd zijn, hoe fundamenteel anders zou de machtsverdeling zijn, zouden ze de dingen anders hebben aangepakt, of zou het spel van macht en onderdrukking in principe gewoon hetzelfde zijn, met andere volkeren in andere rollen?  
 
Het is een fascinerend uitgangspunt, en dat ligt gek genoeg niet zozeer aan het feit dat Binet met zijn wat-als-scenario een heel andere wereld schetst dan deze die we kennen, maar eigenlijk net het tegenovergestelde: door alles in vraag te stellen en het scenario van de wereldgeschiedenis zo radicaal te herschrijven, valt pas echt op hoe onwaarschijnlijk de geschiedenis eigenlijk gelopen is. Want hoe komt het eigenlijk, bijvoorbeeld, dat een paar honderd Spanjaarden een heel continent konden inpakken? In Beschavingen draait het dus allemaal anders uit, en het komt zover dat de Azteken een piramide gaan bouwen op het plein voor het Louvre.  
 
Voor dit boek heeft Laurent Binet een indrukwekkend aantal referenties uit de kast gehaald. Filosofen en schrijvers als Voltaire, Montaigne, Thomas More, Ersamus en Cervantes passeren voortdurend de revue. Binet citeert en refereert dat het een lieve lust is, en maakt onophoudelijk gebruik van anachronismen, niet om de geschiedenis een loer te draaien maar juist om ons erop te wijzen hoe alles ingebed is in een historische context, en hoe alles anders zou zijn als er één dominosteentje de andere kant op was gevallen.
 
En toch mist Beschavingen iets wat van romans als HhhH en De zevende functie van taal zo’n overweldigende boeken maakte. Want hoewel ook die boeken een soort verdraaide werkelijkheid presenteerden, wisten ze elk toch ook een heel sterke plot te ontwikkelen. Daaraan ontbreekt het in Beschavingen al te zeer. Dat Binet zich heel erg vermaakt heeft met het schrijven van dit werk, leidt geen twijfel. En dat het een lezenswaardig boek geworden is al evenmin. Maar om écht te beklijven blijft Beschavingen iets te veel hangen op het niveau van de slimmigheid, waardoor het de lezer te weinig weet mee te slepen.  
 
Laurent Binet: Beschavingen, Meulenhoff, Amsterdam 2020, 361 p. ISBN 9789029093866. Vertaling van Civilizations door Liesbeth Van Nes. Distributie Lannoo

deze pagina printen of opslaan