Nederlands proza
BOEKEN NR. 7, JULI 2020
Ewoud Kieft: De onvolmaakten
door Tom Rummens
In de
sciencefiction roman De onvolmaakten heeft
kunstmatige intelligentie zich volledig ingewerkt in het dagelijks leven. Een
verhaal dat vaak doet denken aan de populaire Netflix-serie Black Mirror, gekend van het eenvoudige stramien
waarbij een technologische mogelijkheid enorm ingrijpend blijkt te zijn. Het
zijn vaak zaken die niet zover liggen van de huidige realiteit, maar wanneer ze
eenmaal werkelijkheid worden, blijken de consequenties meestal extreem
verregaand te zijn. In De onvolmaakten
heeft die technologische mogelijkheid een naam: Gena. Een Gena is een
applicatie die letterlijk op je netvlies zit en die je leven volledig
controleert. Ze bepaalt het netwerk waar je inzit, de informatie die je
binnenkrijgt, en ze controleert ook je dagelijkse activiteiten, je eetgewoontes
en of je wel genoeg beweegt.
Het klinkt niet eens
zo ver weg en dat is het ook niet. De onvolmaakten
speelt zich af in de tweede helft van de eenentwintigste eeuw. De wereld is niet
volledig ten onder gegaan – tot zover het goede nieuws. Wel hebben zich, vooral
in de jaren dertig en veertig, nog enkele woelige decennia afgespeeld, waarbij
vooral een toenemende polarisatie bepalend is geweest voor een leven dat geleid
wordt door een app die onze sociale wereld netjes afbakent. Seksisme en religie
bestaan niet meer in het tijdperk van De onvolmaakten,
er is vrede, en mensen leven in welvaart en gezondheid. Maar wel elk in zijn of
haar eigen bubbel, en gecontroleerd door een stemmetje dat je gedrag voortdurend
bijstuurt.
Nochtans
heeft de Gena zo ook haar beperkingen, en de voornaamste is dat ze geen toegang
heeft tot álle gevoelens en gedachten van haar bezitter. En zo is er toch nog
een manier waarop het mis kan gaan, waarop de bezitter ervan kan ontsporen. En
net dat is wat uiteindelijk gebeurt met Cas, hoofdpersonage van dit boek. Aan
het woord is zijn Gena, die voor de Raad Van Toezicht mag komen uitleggen waar
het precies misgelopen is.
Kieft verstaat de kunst van het doseren als geen ander. Hij
beseft hoe belangrijk het is dat de lezers sympathie krijgen voor Cas én
voeling met het feit dat tussen Cas en zijn app een band bestaat die wij ons
vooralsnog moeilijk kunnen voorstellen, ook al ligt de technologische
mogelijkheid nu ook weer niet zo ver buiten handbereik. Mondjesmaat komen de
barstjes tevoorschijn, het onvermogen van Cas om samen te leven met zijn Gena
en het dan toch universele, menselijke verlangen om op zoek te gaan naar
vrijheid en individualiteit, en zich niet neer te leggen bij een bestaan dat
volstrekt gecontroleerd is.
Kieft schreef met De onvolmaakten
een boek over de toekomst dat alle potentiële valkuilen van het sciencefiction
genre weet te vermijden. Het is geloofwaardig, het is bijwijlen heerlijk
lichtvoetig, het werpt morele kwesties op maar wordt nooit moraliserend. Het
doet je eens écht stilstaan bij de wereld waar we naartoe willen en wat we
bereid zijn daarvoor op te offeren. De onvolmaakten is, kortom, een boek dat momenteel dag na dag
alleen nog maar aan relevantie wint.
Ewoud Kieft: De onvolmaakten, De
Bezige Bij, Amsterdam 2020, 336 p. ISBN 9789403182506.
Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan