Vertaald proza
BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2020
Laura Lindstedt: Mijn vriendin Natalia
door Katja Feremans
De Finse schrijfster Laura Lindstedt (1976) had in 2007
met haar debuut, de tot dusver onvertaalde adoptieroman Sakset (‘Scharen’), meteen
een nominatie op zak voor de prestigieuze Finlandia-prijs, waarmee de beste Finse
roman van het jaar wordt bekroond. Met de opvolger Oneiron (2015) haalde ze acht jaar later de prijs binnen. Oneiron gaat over zeven vrouwen, die
elkaar enkele seconden na hun dood in een onbestemde ruimte ontmoeten en
proberen om hun levens te reconstrueren tot en met het moment dat het hen
ontglipte. Met elk van haar romans krijgt Laura Lindstedt internationaal meer
bekendheid. Mijn vriendin Natalia is de
eerste roman van haar die in het Nederlands verschijnt.
‘Ik ben psycholoog, dus ik dien
niet over mijn cliënten te praten. Voor deze ene keer maak ik een uitzondering,
want deze voormalige cliënt – laten we haar ‘Natalia’ noemen – heeft mij zelf
aangespoord om haar verhaal te delen.’ Met deze beginwoorden zet Laura
Lindstedt de deur open van de praktijkruimte van de therapeut/verteller, van
wie ze niet lost of het om een man of een vrouw gaat.
Natalia’s probleem? Als ze met
haar minnaars naar bed gaat, zijn ze in haar hoofd afwezig. Hoe heviger de
vrijpartij, hoe meer ze zelfs vervagen. Pas als ze daadwerkelijk vertrekken,
naar hun werk, hun huis, hun vrouw of waar ze ook heen gaan, toveren haar
hersenen scènes tevoorschijn, waarin haar geliefden haar op alle mogelijke
manieren nemen. Die beelden zijn zo allesoverheersend, dat ze aan niets anders
meer kan denken en geen leven meer heeft.
In Natalia, een grafisch
ontwerper die kunstgeschiedenis heeft gestudeerd, ziet de therapeut de ideale kandidaat
voor een door hem/haar ontwikkelde maar niet erkende psychoanalytische methode.
Van meet af aan is namelijk duidelijk dat Natalia de culturele bagage,
verbeelding en taalvaardigheid heeft voor de schrijfoefeningen waaruit de
behandeling vertrekt. De bedoeling van de zogenaamde ‘accumulatietherapie’ is
dat Natalia door te schrijven haar gedachten stuurt en zo haar versteende pijn doet
openbarsten, zodat ze vervolgens haar geest laag voor laag kan afgraven, om hem
daarna weer op te bouwen. ‘Over een jaar zul je je afvragen wie je eigenlijk was
en wier verlangens je najoeg,’ belooft de psycholoog.
Hij/zij geeft Natalia steunwoorden
mee om thuis te verwerken in een tekst waarrond de volgende gesprekssessie zal
worden opgebouwd. De therapeut begint zelfverzekerd aan het traject, maar merkt
algauw dat Natalia een te duchten cliënt is. Natalia benadert de opdrachten namelijk
als een wedstrijd die ze naar zich toe wil trekken.
Daarbij is de wekker die ze steevast
meebrengt, haar eerste tactische zet: doordat ze hem net voor het einde van elke
sessie laat aflopen, bepaalt zijzelf wanneer ze er het zwijgen toe doet en is
het dus niet de therapeut, die naar de afronding van het gesprek toewerkt. De behandeling
draait rond schrijfopgaven, maar gaandeweg komt Natalia ook met tekeningen, klankfragmenten
en videomateriaal aanzetten. Na een achttal weken wimpelt ze de voorgestelde opdracht
af en doet ze zelf een suggestie: ze wil de volgende keer ene Veronica meebrengen
en laat haar therapeut geen tijd om nadere uitleg te vragen.
De provocerende voorstelling die
Natalia voor die vervolgafspraak heeft voorbereid, slaat alles wat de psycholoog
al heeft meegemaakt: Natalia, die er al wekenlang alles aan heeft gedaan om hem/haar
tot een passieve luisteraar te reduceren, dwingt haar therapeut nu ongegeneerd in
de rol van voyeur. Het machtsspel dat ze heeft opgebouwd, wordt hiermee
helemaal op scherp gezet. De interactie tussen de twee is overigens spannend,
want Natalia en de therapeut zijn qua intellectuele bagage aan elkaar gewaagd. Slechts
een van beiden zal evenwel aan het langste eind trekken.
Laura
Lindstedt geldt in Finland als een vernieuwende stem in de literatuur. In Oneiron, haar tweede roman, bespeelde ze
meerdere registers door proza, poëzie en essay te verenigen. In Mijn vriendin Natalia zit het
experimentele hem in de voortgang van de therapie, die wordt verweven met
Natalia’s uitgevoerde opdrachten. Haar verhalen staan bol van artistieke en
filosofische referenties, die ze schijnbaar naadloos doet aansluiten bij haar
eigen leven. Zin en onzin, waarheid en leugen, realiteit en fantasie zijn
echter lang niet altijd van elkaar te onderscheiden in haar doorwrochte schrijfsels.
En dat zijn ze ook niet in haar pikante videopname, noch in de brief die ze
halverwege het traject richt aan haar therapeut.
De brief is ondertekend met ‘Je
vriendin Natalia’. Wat dit suggereert over de verhouding tussen de twee is verre
van de enige onopgehelderde vraag die rijst in de roman. Staan er twee vrouwen
tegenover elkaar in dit duel, of gaat het om een man en een vrouw? Is Natalia wel
echt vanuit een psychische nood rond haar problematische seksleven bij de
therapeut beland? Of had ze veeleer een sparring partner nodig met wie ze zich
kon uitleven in een perverse krachtmeting? In die meerduidigheid lijkt Laura
Lindstedt zelf een spel te spelen met haar lezers, dat wel wat weg heeft van
hoe Natalia haar therapeut op de proef stelt, door hem/haar raadsels toe te
werpen, zonder er een sleutel tot de oplossing achteraan te gooien.
Laura Lindstedt: Mijn vriendin Natalia, De Bezige Bij, Amsterdam 2020.
198 p. ISBN: 9789403196107. Vertaling van Ystäväni Natalia
door Sophie Kuiper. Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan