Nederlands proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2021

Ellen de Bruin: Kraaien in het paradijs

door Jooris van Hulle

Kraaien in het paradijs is op z’n minst gezegd een merkwaardige roman. In een verhaal dat zich open plooit op een driedelig niveau, tekent Ellen De Bruin de teloorgang van het paradijs uit de titel. Dat in de titel onmiddellijk al de dreiging van de kraaien, de boodschappers van de dood, wordt opgeroepen, zegt veel, zo niet alles over de sfeer waarin de hele vertelling baadt. Het paradijs waarvan sprake is een eiland in het zuiden, waar vijf mensen in een soort van gedwongen afzondering leven: ‘twee stokoude vrouwen, twee geesteszieke mannen en ik. Verder was iedereen weg of dood.’  

De ik die hier aan het woord is, is Lipa. Wat het leven op het eiland haar gebracht heeft, oogt weinig fraai. Als totaal onverwacht een vreemdeling, een toerist meent zij aanvankelijk, op het eiland aankomt, hoopt zij dat die haar mee zal nemen en haar de kans zal geven een nieuw leven op te bouwen in het noorden. Wat deze Rieve naar het eiland heeft gebracht, zal gaandeweg duidelijk worden in de verhaallaag over het heden.  
 
Hoe dan ook voor Rieve het verleden meespeelt, komt aan bod in het tweede verhaal, dat vijftien jaar eerder wordt gesitueerd en grotendeels gaat over Tjal, de man die het tot president heeft geschopt – hij droomt er zelfs van zich als wereldleider te kunnen opwerpen – en op het eiland een moment van rust wil zoeken. Zonder omwegen schetst De Bruin de totale mislukking van het bewind van Tjal, die ‘nog steeds ontkent dat de aarde verwoest is. En al helemaal dat het zijn schuld is. Maar sinds hij aan de macht is, voor zover hij aan de macht is, gaat alles mis. […] Tjal heeft de epidemieën totaal verkeerd aangepakt. Het vliegverkeer werd pas heel laat gestopt, de virussen konden zich zo over de wereld verspreiden.’
 
En wat daar nog bijkomt: vliegtuigen die uit de lucht worden geschoten, terroristische aanslagen, het klimaat waar niets wordt aan gedaan… Zonder al te moraliserend te werk te gaan legt Ellen de Bruin bloot waar de hele beschaving op afstevent, in zoverre zelfs dat ‘je moet bedenken: wij, of hooguit onze kinderen, als we die hadden, zijn waarschijnlijk de laatste generatie mensen. Wij zijn het échte laatste wilde landzoogdier.’  
 
Binnen een derde verhaallaag blikt Lipa terug op haar leven met Jenem, de man die haar vanuit het noorden waar hij als ‘student’ grote sier maakte, meebracht naar het eiland. Hun huwelijk is een totale mislukking, een falen dat nog sterker in het licht komt te staan als Jenem hun dochter Nemka inwijdt in de fjaelti-gebruiken, waarbij jonge meisjes een vorm van erotische massage toedienen aan klanten. Dat Jenem Nemka als zijn bezit beschouwt – ook seksueel – is voor Lipa de grens die wordt overschreden. Over de dood van Nemka blijft een waas van onzekerheid hangen. Wat wel vaststaat: Lipa heeft Jenem toegetakeld, zo zwaar zelfs dat hij er een blijvend hersenletsel aan overhoudt en nu op het eiland een blijvende bedreiging vormt voor Lipa.
 
In de manier waarop de drie verhaallagen afwisselend worden aangeboord en hun onderlinge samenhang duidelijk wordt – alles heeft met alles te maken zoals iedereen met iedereen te maken heeft – gaat Ellen de Bruin bijzonder doordacht te werk. Het aangrijpende slot van de roman – wat precies voorvalt, moet de lezer zelf gaan ontdekken – mondt uit in een slotzin die perspectieven opent:
 
‘Daar moet op een gegeven moment de zon weer opkomen.’
 
Ellen de Bruin: Kraaien in het paradijs, Prometheus, Amsterdam 2021, 256 p. ISBN 9789044647600. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri