Nederlands proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2021

Walter van den Broeck: Crossroads

door Jooris van Hulle

Walter van de Broeck mag dan tachtig zijn geworden, de schrijversambitie blijft levendig. In het openingshoofdstuk van zijn nieuwe roman Crossroads schrijft hij: ‘In die parochie ben ik in 1941 geboren’. ‘Die parochie’, dat is Sint-Jozef-Olen (in de volksmond ‘Olen-Fabriek’), dat samen met Sint-Martinus-Olen (‘Olen-Centrum’) en Onze-Lieve-Vrouw-Olen (Achter-Olen’) de enclave Olen vormt. Van den Broeck: ‘Olen moet zowat het enige dorp zijn waarvan het centrum helemaal aan de buitenkant ligt. Men zou voor minder voor dom worden gehouden.’  

Het dorp is voor de auteur altijd de postzegel gebleven waarop als in een blauwdruk de evolutie van de samenleving staat afgeprint. Niet toevallig opent de roman met een verwijzing naar de big bang en de idee dat het onmiddellijk mis ging erna:  
 
‘Het voorlaatste mankement was: Het Leven; het voorlopig laatste: De Mens.’
 
Handig zoomt Van den Broek hierop volgend, en dat via de omweg langs Belgenland (‘een constructie, een verzameling van overeenkomsten’) en Antwerpen-stad en -provincie, in op ‘het domste dorp van Vlaanderen’. Hoe moeizaam de ontsluiting ervan is verlopen – eerst nog over het spoor, nadien met een busverbinding die stadjes als Herentals en Lier toch wat dichter bracht - , hoe de auteur als kind samen met zijn kompanen de ‘eer’ van zijn gehucht moest zien te verdedigen tegen die van Achter-Olen… Gaandeweg zal de camera zich dan verder richten op een van de dorpscafés die het aanzicht van Olen hebben bepaald. Het fenomeen van de dorpscafés blijft de auteur fascineren. Terugdenkend aan de laatste keer dat hij café In de Kroon bezocht, noteert hij:
 
‘Pas toen we het café verlieten en ik een laatste keer als een panoramacamera het interieur bekeek, meende ik opeens te beseffen waarom mensen dit soort cafés bezoeken: het zijn burchten tegen de doodsangst, omdat de tijd er stil lijkt te staan.’
 
De meeste cafés zijn ondertussen ter ziele gegaan of vervangen door meer hedendaags ogende ondernemingen voor de jongeren: ‘Het dorpscafé kreeg het karakter van een waakvlammetje dat bevolkt werd door volwassenen, die aan de toog naar de bazin stonden te glarieogen, bij het raam luid schreeuwend of hard op tafel kloppend een kaartje legden, of een potje biljart speelden.’
 
Van den Broeck heeft met Crossroads geen sociologisch-economische benadering willen bieden van de teloorgang van een dorpscultuur. Wat zich op macroniveau heeft voorgedaan in pakweg de tweede helft van de twintigste eeuw, wordt op een directe manier geïllustreerd door wat Jen (‘Emilienne’) en Marie Boeckx en hun café In de Kroon is overkomen. Het kon nog rond de jaren veertig van de vorige eeuw: vader Boeckx verongelukt, moeder Irma neemt de zaak verder in handen, met die ene wet die ze stelt tegenover haar kinderen: ‘Van trouwen kan geen sprake zijn, er moet hier gewerkt worden.’ Jen, de oudste dochter, runt dus het café, Marie wordt kleuterleidster en springt bij in het café als het te druk wordt voor Jen. De enige die letterlijk en figuurlijk ontsnapt, is zoon Gust, die na zijn huwelijk naar Herentals verhuist.
 
Van den Broeck schetst een doorleefd portret van de twee zussen. Jen is nooit durven ingaan op de toenaderingspogingen van Jos V., die op zijn vaste plek aan de toog naar haar gunsten bleef hengelen. Beide zussen trokken zich, nadat het café in 2001 werd gesloten, in totale afzondering terug op de bovenverdieping van hun woning. Pas nadat een opmerkzame postbode had gezien dat de bus niet meer werd geleegd, werden ze teruggevonden; Marie was gestorven, Jen zou de dag nadien in het ziekenhuis overlijden. Het is het verhaal van de kleine mens, die mens die Walter van den Broeck altijd nabij is gebleven in zijn schrijven. En er is meer: hoe de zussen van op hun bovenetage naar ’s mensen handel en wandel keken, doet hem eraan terugdenken:
 
‘Het gevoel dat ze moesten hebben boven de wereld, boven de werkelijkheid te zweven, gaf mij een steek. Het was een van mijn oude dromen die ik niet langer voor haalbaar hield en daarom wellicht door het schrijven had vervangen.’
 
Walter van den Broeck: Crossroads, Vrijdag, Antwerpen 2021, 132 p., ISBN 9789460017681. Distributie Elkedag Boeken

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri