Ze had eerder
al artikels in tijdschriften geschreven, maar met Een sleepnet in de
Marianentrog schreef de Noorse Ida Lødemel Tvedt haar eerste boek. En wat
voor een boek! Het is een mengeling van essay en autobiografie, of ook: essays
geschreven vanuit een persoonlijk standpunt. De auteur beseft dat ze hiermee
ingaat tegen gezaghebbende stemmen die het bekentenisessay afdoen als irrelevant
navelstaren, sentimenteel gewauwel. Op verschillende plaatsen in haar boek komt
Ida Lødemel Tvedt hierop terug en vindt ze het blijkbaar nodig verantwoording
af te leggen. Haar belangrijkste punt is dat, in tegenstelling tot de ‘ik’ in
louter autobiografische essays, de ‘ik’ uit essayistische essays wel degelijk beseft
dat het zichzelf niet kent. Een auteur die zijn leven vertelt, is ervan
overtuigd dat zijn ‘ik’ kan worden gekend, een auteur die essay vermengt met
autobiografie, problematiseert dat ‘ik'. Schrijven vanuit een neutraal nulpunt
is bovendien illusoir. Het project van de auteur is duidelijk:
‘Het gaat niet over
vooruitgang en kennisverwerving, rechtvaardigheid of ethiek, maar om een selfie-filosofisch
experiment. We willen waarheden halen uit ideeën die we verachten en vrezen,
ons laten verleiden door zoveel mogelijk levensvisies en de jenka dansen door
de tijd. Want wat lijkt er nu meer op het leven dan een serie hersenspoelingen?’
Isa Lødemel
Tvedt laveert tussen twee culturen: ze is geboren en getogen in Noorwegen, maar
gaat later studeren in New York, waar ze ook les zal geven. Ze leeft met
dezelfde gretigheid als waarmee ze schrijft. Ze grijpt alle kansen die ze krijgt
en heeft al op jonge leeftijd – ze is geboren
in 1987 – veel levenservaring en intellectuele bagage. Haar literaire en
filosofische helden zijn divers, maar komen hoofdzakelijk uit de continentale
traditie: Hannah Arendt, Walter Benjamin, Jean Paul Sartre. Ook Noord-Amerikaanse
denkers zijn een inspiratiebron: Susan Sontag, Martha Nussbaum. Nooit echter,
doet Isa Lødemel Tvedt louter aan namedropping. Ze gebruikt teksten van denkers
in functie van haar onderzoek.
Met een begerenswaardige souplesse rijgt ze het ene
onderwerp aan het andere: ze schrijft over kakkerlakken in haar appartement, alt-right,
stand-upcomedy, pornografie, haar grootmoeder, identiteitspolitiek en white
privilege. Het mooie bij dit alles is ook dat ze niet schrijft vanuit een
moralistisch standpunt. Ze benadert haar onderwerp met een zekere behoedzaamheid,
een liefdevolle verwondering en bescheidenheid. Dat impliceert niet dat ze geen
standpunten inneemt: ze is geen aanhanger van Trump en heeft duidelijke
opvattingen over uiteenlopende zaken als pornografie of psychoanalyse. Maar ze
blijft niet in haar eigen kringetje van mensen met dezelfde opvattingen. Ze bewondert
een republikeinse historica, ze interviewt iemand met extreemrechtse,
racistische en misogyne opvattingen.
Isa Lødemel Tvedt heeft veel
gelezen, schrijft prachtig en begeestert als geen andere. Daardoor heeft ze mij
ook warm gemaakt voor kunstenaars en auteurs over wie ik nog nooit had gehoord.
The Wooster Group ken ik maar de actrice Madame Nielsen niet. Hetzelfde geldt
voor Wayne Koestenbaum, een flamboyant en invloedrijk Amerikaans criticus: nooit
van gehoord, nu wil ik hem lezen. Ook Pond, de debuutroman van
Claire-Louise Bennett uit 2015, staat op mijn leeslijst en het lezen van Vanishing
point van David Markson moet ik niet meer uitstellen
Een sleepnet in de Marianentrog is een boek waaruit
liefde spreekt. Liefde voor de mens, de kunst, de filosofie, de literatuur, het
leven. Ida Lødemel Tvedt weet dat het leven complex is en daarom bedachtzaam en
bescheiden onderzocht dient te worden. Niet arrogant, niet met het belerende
vingertje, niet met de zweep in de hand. Natuurlijk streven mensen naar
samenhang, maar het antwoord kan nooit liggen in het beheersen van de wereld. Laat
ons verwonderd zijn en menselijk blijven.
Een sleepnet in de
Marianentrog is een prachtig en belangrijk boek. Stilistisch van een
adembenemende schoonheid en inhoudelijk ijzersterk. Het is geleden van Valeria
Luiselli’s Valse papieren dat ik zo onder de indruk ben geweest van een
essayistisch werk.
Ida Lødemel Tvedt: Een sleepnet in de Marianentrog. Literair essay, Uitgeverij
Atlas/Contact, Amsterdam 2021, 352 p. Vertaling van Marianengropen door Geri de
Boer. ISBN 9789045043128. Distributie VBK België
deze pagina printen of opslaan