Poëzie
BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2022
Lies van Gasse, Guido Gezelle: Vliegoefeningen. Graphic poem Guido Gezelle
door Dirk De Geest
Grote dichters zijn van alle
tijden, luidt het adagium. Dat mag wel zo zijn maar het neemt niet weg dat de
universele kracht van grote literatuur vaak met een fikse korrel zout genomen
moet worden. Guido Gezelle mag dan wel nog steeds een naam zijn, het aantal
lezers dat vertrouwd is met zijn werk is de afgelopen decennia enorm afgenomen:
wie leert de gedichten van Gezelle nog uit het hoofd, vanaf de basisschool?
Daarbij komt dat ook het perspectief op dat werk van literaire reuzen
aanmerkelijk verandert in de loop van de tijd. Gezelles religieuze, haast
mystiek aandoende levensvisie kan vandaag niet meer op een ruime herkenning
rekenen. Daarbij kwam een felle kritiek op zijn religieuze, sociale en
technologische conservatisme; hij leek wel een weerbarstig fossiel in een
tijdperk dat gedragen werd door grote veranderingen en modernisering.
Maar kijk, in het
licht van de hedendaagse aandacht voor natuurbehoud en de krachten van de aarde
blijkt Guido Gezelle plots opnieuw hip, als iemand met veel aandacht voor de
natuur en Moeder Aarde, als iemand die toen al waarschuwde voor wat dreigde
verloren te gaan onder de grote dominantie van de mens. Meteen zijn de
gedichten van de grote priester-dichter eens te meer toe aan een herijking en
een herinterpretatie. Zoveel wordt duidelijk na het lezen van Vliegoefeningen,
een boek op royaal formaat en in vierkleurendruk.
Literatuurwetenschapper Geert Buelens stelt in zijn
inleiding de vernieuwende en inspirerende kracht van Gezelles poëzie voor de
lezer van vandaag in het licht; naast de fabelachtige taalkracht die vorige
generaties beklemtoonden vraagt hij aandacht voor de natuurlijke bekommernissen
van de auteur. Lies van Gasse heeft daarnaast gekozen voor een uiterst actuele
vormgeving door enkele van Gezelles gedichten te vertalen tot één graphic poem.
Niet voor niets staat zij als eerste auteur op de titelpagina vermeld. Haar
selectie van gedichten is al typerend: de hier verbeelde verzen handelen alle
over de natuur, met een bijzondere aandacht voor vogels. Enkele teksten zijn
klassiek (‘Bonte abeelen’ en ‘Het schrijverke’ bijvoorbeeld), andere zijn vrij
onbekend en veel minder gebloemleesd.
Van Gasse weet niet alleen in
haar vormgeving klank en ritme van de dichter creatief te benaderen, ze laat
zich ook grafisch van haar beste zijde zien. De geselecteerde gedichten van
Gezelle worden verweven tot één lange tekst, een jubelzang aan de levende
natuur. De tekeningen verwijzen doorlopend naar de bewoordingen, maar ze bieden
ook andere, complementaire verhaallijnen. Zo valt bijvoorbeeld op hoe bij
Gezelle personages doorgaans ontbreken in de natuurevocaties, terwijl de wereld
van de tekenares bevolkt wordt door dieren en planten maar ook door mensen: hun
kleurrijke aanwezigheid onderstreept hoe ook de mens deel uitmaakt van fauna en
flora. Mensen (jong en oud) observeren niet alleen de natuur, zij leven in die
biotoop. Tegelijk wordt ook gewezen op de literaire teksten van Gezelle, die
zelf als borstbeeld her en der opduikt om als het ware het door hem geschapen
universum gade te slaan.
Kortom, die is een uitermate boeiend geheel van woord en
beeld. De lettering is niet altijd evengoed ontcijferbaar, maar achteraan zijn
de oorspronkelijke gedichten van Gezelle nog eens apart afgedrukt (al had dat
naar mijn mening wel wat royaler mogen gebeuren). Dit is een boek voor jong en
oud om in te grasduinen en te ontdekken. Toch is de nieuwe Gezelle niet de
oude. De dichter verschijnt hier vooral als een nauwgezet observator van de
natuur en veel minder als iemand die de wereld leest als een boek van God.
Typerender dan in de slotregels van het beroemde gedicht ‘Het schrijverken’ kan
dat niet geïllustreerd worden. Waar de negentiende-eeuwse dichter de kevertjes
uiteindelijk de naam van God laat uitbazuinen als een triomfantelijk
slotakkoord, wordt dat hier slechts in bijzonder kleine lettertjes uitgebeeld.
Omgekeerd staat het schrijven nu centraal. Wie de historische Gezelle wil
ontmoeten, kan hier dus maar gedeeltelijk terecht, maar de ontmoeting is er
niet minder warm en intens om.
Lies van Gasse: Vliegoefeningen.
Graphic poem Guido Gezelle, Poëziecentrum, Gent 2022, 85 p. : ill. ISBN 9789056551698
deze pagina printen of opslaan