Poëzie
BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2022
Ramsey Nasr: Wij waren onder de betovering
door Dirk De Geest
Al enkele jaren verschijnt ter
gelegenheid van de Poëzieweek een fraaie plaquette met onuitgegeven werk van
een vooraanstaand dichter. Ditmaal fungeert Ramsey Nasr als pleitbezorger van
het poëtische woord. Nasr is een virtuoos van het woord, die zowel de muzikale
dimensie als de onvermoede betekenisassociaties van taal naar boven brengt.
Daarenboven is hij de spreekbuis van ons allen, als gewezen Dichter des
Vaderlands in Nederland en als stadsdichter van Antwerpen. Als persoon en in
zijn werk stelt hij zich vooral verbindend op, als iemand die zoveel mogelijk
het voorbijgaande en het broze en het onopgemerkte aan het woord wil laten.
Het mooie
poëziegeschenk vormt van dat alles een fraai voorbeeld. De titel wijst al op
het element van ‘betovering’, dat zowel ervaringen als woorden kleurt en dat in
feite de functie van poëzie voor lezers samenvat. Met die titel is echter nog
iets anders aan de hand. De titelpagina binnenin laat immers een langere titel
zien: Wij waren helemaal onder de betovering geraakt. Die twee extra
woorden zijn op de kaft overplakt en daardoor grotendeels onleesbaar gemaakt.
Poëtische taal is, zo wordt hier geïmpliceerd, een kwestie van verbinden maar
ook van schrappen en van nieuwe verbanden leggen. Het is niet alleen een
boeiend literair programma, het is meteen ook een verwijzing naar de werkwijze
van de dichter bij deze gelegenheidsteksten. Alle gedichten zijn immers
samengesteld met woorden en fragmentaire uitspraken die alle ontleend zijn aan
de brieven van de legendarische schilder Vincent van Gogh. Hij is niet alleen
bekend als vernieuwer van de schilderkunst maar ook als iemand die natuur
anders bekeek en daardoor ook ons anders doet kijken. Zijn realisaties sluiten
dan ook uitmuntend aan bij het thema van de Poëzieweek dit jaar: de natuur.
De tekst mag
dan wel van Van Gogh afstammen, het eindresultaat is helemaal vintage Nasr. De
dichter heeft naar hartenlust geknipt en geplakt om toch ook (en misschien
zelfs vooral) zijn eigen stem hoorbaar te maken. Het verhaal van Van Gogh wordt
zo het verhaal van iedereen, het relaas van het verleden ook een beschouwing
over de tijd die wij vandaag meemaken. Nasr kiest vooral voor de toon van
intimiteit die uit veel van de brieven (zeker die aan zijn broer) schreef. De
lezer wordt meegezogen in die persoonlijke bekentenissen, ook al is de spelling
bij momenten bewust ouderwets gehouden om de afstand in tijd en ruimte te
suggereren. Het onderliggende verhaal van Van Goghs biografie is onderhand
bekend: zijn vertrek uit Nederland, zijn fascinatie voor de speling van het
licht in Zuid-Frankrijk, zijn roeping als kunstenaar, zijn heftige emoties en
zijn twijfels, zijn psychiatrische problemen… Her en der in de gedichten wordt
naar die elementen verwezen waardoor een soort van vaag historisch kader wordt
gecreëerd. Liefhebbers van Van Goghs werk zullen ook andere verwijzingen kunnen
thuisbrengen, maar het is de dichter niet in de eerste plaats om zo’n
historische reconstructie te doen.
Vanaf de eerste woorden komt een bij uitstek kwetsbare ik
aan het woord, iemand die op zoek is naar een houvast in het bestaan. De vraag
om aandacht en liefde is allereerst een vraag om erkenning, om een eigen
identiteit. De vele prikkels van de natuur en de omgeving lijken het ik zelfs
te overladen en in verwarring te brengen, waardoor de schilderkunstige roeping
tegelijk ook een soort van doem lijkt. Toch klinken in deze getuigenissen ook sporen
door van bemoediging en hoop, de overtuiging dat alles goed zal komen. De
aarzelingen in de taal – mee in de hand gewerkt door de collage van kleine
fragmenten, uiteraard – zijn in dit opzicht bijzonder functioneel omdat ze de
twijfels in de gedachten laten doorklinken. Het meest enthousiast is Van Gogh
niet verwonderlijk over zijn omgeving als inspiratiebron voor zijn
schilderijen. Het is een geloofwaardig portret van een gedreven kunstenaar en
een falende zendeling. Het is echter bovenal een indringend portret van wat
veel mensen tegenwoordig ervaren als innerlijke spanning en onzekerheid. Nasr
heeft in ieder geval veel meer gedaan dan een plichtgetrouw nummertje afleveren
voor een specifieke gelegenheid. Dit bundeltje is een waardevolle bijdrage tot
zijn omvangrijke oeuvre.
Ramsey Nasr: Wij waren onder de betovering, Poëziecentrum,
Gent 2022. ISBN 9789056550899
deze pagina printen of opslaan