Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2022

Dimitri Verhulst: Hebben en zijn

door Carl De Strycker

In bijna alle recensies van het nieuwe boek van Dimitri Verhulst, Hebben en Zijn, wordt verwezen naar de existentialistische filosofen Jean-Paul Sartre en Albert Camus. Waarom is mij niet heel duidelijk – omdat de schrijver tegenwoordig in Frankrijk woont? Omdat ‘het zijn’ zo prominent in de titel opduikt? Omdat het in de roman gaat over leven en dood? Volgens mij is de titel ontleend aan de openingsverzen van een redelijk beroemd sonnet van de nu wat vergeten dichter Ed. Hoornik:   

‘Op school stonden ze op het bord geschreven,
het werkwoord hebben en het werkwoord zijn;
hiermee was de tijd, was eeuwigheid gegeven,
de ene werkelijkheid, de andre schijn.’ 
 
Een prachtig gedicht over wat vergankelijk is en wat bestendig. Daarover gaat het ook in het nieuwe boek van Verhulst.
 
Daarin komt het hoofdpersonage Malodot om in een banaal verkeersongeluk. Hij is echter niet meteen dood, maar belandt in een soort afkickcentrum waar hij het leven moet leren loslaten. Het lijkt er heel erg op een ontwenningskliniek, met groepsgesprekken, oefeningen, medicatie, therapie en zelfs uitstapjes (zo bezoekt hij het lichaam van een meisje in coma). Andere verslaafden hebben elk hun specifieke redenen om vast te hangen aan het leven, en er zijn er zelfs die hervallen, want je kan er ook ontsnappen en terugkeren naar je bestaan. Alleen beleef je dan je leven helemaal hetzelfde opnieuw en kom je vroeg of laat toch terug in het centrum. Malodot blijkt een slechte leerling, want hij besluit om ondanks alle waarschuwingen zijn leven toch opnieuw te willen leven, met alle fatale gevolgen van dien. 
 
Het idee op zich is sterk: Verhulst vindt een metafoor voor de grote gehechtheid aan het leven en dat werkt aanvankelijk ook goed, maar na een poosje gaat het vervelen. Werkelijk alle parallellen die te trekken vallen tussen een drugsverslaving en levensdrang worden uitgewerkt, zodat wat aan het begin verrassend is op de duur een invuloefening lijkt. Nog een keer weet Verhulst te verbazen wanneer Malodot met een lotgenote onder invloed van te veel pleisters de liefde bedrijft en zij zwanger blijkt te zijn. De consequenties daarvan die Verhulst verzint, gaat door merg en been. Maar verder is het verhaal – zoals zo vaak bij deze auteur – flinterdun en is het idee slechts een raamwerk om allerlei kleine anekdotes te vertellen (de levens van de andere patiënten in de rehab) of eloquent – zoals zo vaak bij deze schrijver hebben heel wat zinnen een aforistisch karakter – kritiek te leveren op de maatschappij.
 
Een grote filosofische roman is dit niet, ondanks een zweempje Sartre en een vleugje Friederich Nietzsche, die de vraag of je je leven precies op dezelfde manier zou willen herbeleven, met alle mooie momenten, maar ook met alle pijn en ergernis, gebruikt als criterium om te bepalen of je al dan niet levensbevestigend in het leven staat. Dat is een kwestie die Verhulst hier duidelijk thematiseert. Wel laat hij je nadenken over, om met een ander beroemd gedicht van een andere bijna vergeten dichter (Marnix Gijsen) te spreken: 
 
‘Dat wij allen
aan dit leven
kleven
lijk een oester aan haar schelp’.   
 
Dimitri Verhulst: Hebben en zijn, Atlas/Contact, Amsterdam 2022, 176 p. ISBN 9789025473143. Distributie VBK België

deze pagina printen of opslaan