Vertaald proza
BOEKEN NR. 6, JUNI 2022
Heinrich von Kleist: Echt gebeurd is geen excuus. Berlijnse anekdotes
door Carl De Strycker
De Duitse romantische schrijver Heinrich von Kleist is
bekend om zijn toneelstukken (voornamelijk Penthesilea
en De gebroken kruik) die in
Duitstalige landen nog vaak worden opgevoerd, en om zijn novelles, waarvan Michael Koolhaas en De Markiezin van O. de beroemdste zijn. In 2009 verscheen in een
vertaling van Ria van Hengel het Verzameld
proza. Alle verhalen en essays, maar daarin was niet ‘het kleine proza’ opgenomen.
Dat verschijnt nu onder de titel Echt
gebeurd is geen excuus. Het gaat hier om zeer korte verhaaltjes, sommige
een halve bladzijde, andere een paar pagina’s, die Kleist publiceerde in de Berliner Abendblätter, de krant ‘die hij
in 1810 zelf oprichtte en waarvoor hij eveneens de meeste kopij schreef’, zoals
het nawoord van vertaler Jan Sietsma meldt. Het dagblad bestond maar een half
jaar en bevatte naast lokaal nieuws ook veel berichten over misdaad, maar ook
verhalen van de belangrijkste Duitse romantici. Onder anderen Achim von Arnim,
Clemens Brentano, Wilhelm Grimm en Friedrich de la Motte Fouqué wist Kleist te
bewegen tot medewerking. Zelf droeg hij 43 teksten bij die het midden houden
tussen krantenbericht of fait divers en fictieverhaal, en die vaak gebaseerd
zijn op ware feiten.
Het zijn merkwaardige teksten, vaak absurd en met een pointe – ze
functioneerden natuurlijk in een krant. Zo gaat ‘Anekdote’ over een pater die onder
zware regenval een veroordeelde naar de galg begeleidt en hem tracht te troosten
met de mededeling: ‘Wat loop je toch te klagen, ellendeling, jij hoeft er
alleen maar naartoe, maar ik moet, bij dit weer, dezelfde weg nog terug.’ Hard
en schokkend, maar objectief waar. Het zegt iets over het perspectief van
waaruit ieder zijn problemen bekijkt. Of er is het verhaaltje over Bach, die de
begrafenis van zijn vrouw moet regelen, maar gewoon is alles door zijn
echtgenote te laten bestieren. Als zijn bediende hem om geld vraag voor een rouwband,
antwoordt de componist: ‘Vraag maar aan mijn vrouw.’ Wrang, maar tegelijk ook
vertederend.
Hier is de echte romantische
schrijver aan het woord, die geïnteresseerd is in de nachtzijde van de
fenomenen. Interessant in het licht van de biografie van de schrijver is ook
‘Zelfmoord van een verliefd stel’. Dat gaat over twee geliefden die, ‘omdat hun
ouders weigerden met hun huwelijk in te stemmen’, zichzelf met een pistool van
het leven beroven. Dat is uiteindelijk ook wat Kleist zal doen in 1811 bij zijn
beroemde dubbelzelfmoord: hij schiet eerst zijn vriendin dood en pleegt daarna
zelfmoord. De fascinatie voor een dergelijk levenseinde valt hier dus al af te
lezen in het werk.
De beste teksten in Echt gebeurd is
geen excuus doen denken aan de kortverhalen van Franz Kafka: vreemde vertellingen
die beklijven door de onoplosbare vragen waarmee ze je confronteren. Kort, maar
krachtig proza.
Heinrich von Kleist: Echt gebeurd is geen excuus. Berlijnse anekdotes,
Van Oorschot, Amsterdam 2022, 108 p. ISBN 9789028221093. Vertaling uit het
Duits door Jan Sietsma. Distributie Elkedag Boeken
deze pagina printen of opslaan