Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2022

Willem van Toorn: Morgenrood

door Lisanne Vroomen

Morgenrood is een boek over de Eerste Wereldoorlog, een boek over de huidige wereld voor de coronacrisis en een boek over de toestand van de wereld tijdens de coronacrisis. En dan is het ook nog te zien als een vervolg op Willem van Toorns eerdere werk Stoom (Querido 2005) en dit is slechts 229 pagina’s.  

Hoofdpersoon Tom (Thomas Corbelijn) woont in een arbeiderswoning van woningvereniging Morgenrood in De Pijp in Amsterdam. Vanwege renovatie moet hij zijn woning verlaten en elders onderdak zoeken. En zo belandt het verhaal meteen in de woningcrisis van Amsterdam anno nu. Maar deze verwikkeling zorgt ook voor een terugblik naar een ver verleden. Buurtgenote Susan Gomes ontdekt bij het opruimen van haar flat namelijk geschriften van ene Maarten Corbelijn. Dit blijkt de betovergrootvader van Thomas te zijn én de hoofdpersoon uit Van Toorns roman Stoom.
 
Stoom is een verhaal over vooruitgang, niet alleen industriële voortgang, maar ook op persoonlijk vlak voor Maarten Corbelijn. Hij maakt carrière als ijkmeester en heeft de liefde gevonden bij Klaartje. Stoom eindigt in 1914 en via Morgenrood wordt duidelijk wat er daarna gebeurd is. De vooruitgang en het happy end uit Stoom wordt gestuit door de Eerste Wereldoorlog. Klaartje blijkt namelijk als verpleegster vanuit Amsterdam vertrokken te zijn naar het front in België. Via brieven houdt ze Maarten op de hoogte, totdat hij niks meer hoort. Dan vertrekt hij ook zelf naar het zuiden om haar te zoeken.
 
Susan en Tom komen via de geschriften én via bezoekjes aan familieleden steeds meer te weten over Klaartje en Maarten. Ze treden in de voetsporen van Maarten en bezoeken onder andere Poperinge, Ieper, Passendale, Diksmuide en Cassel. Samen met de geschriften van Maarten ontstaat er zo een dubbelbeeld met aan de ene kant de ervaringen van Klaartje en Maarten in de Eerste Wereldoorlog en aan de andere kant Susan en Tom die ervaren hoe het landschap nu nog getuigenis draagt van het verleden.
 
Dit wordt doorspekt met berichten van de schrijver: korte stukjes waarin de schrijver – zo wordt hij letterlijk genoemd in het boek – zijn visie geeft over de coronamaatregelen en hoe ermee om wordt gegaan in Nederland. Hij kijkt kritisch naar de overheid, maar ook naar ‘het verwende Nederland’ en jongeren die feestjes organiseren. Terwijl Susan en Tom naar het verleden reizen, neemt ‘de schrijver’ de lezer zo juist weer mee naar het heden. Hij weet daarmee het leed van nu ook in perspectief te plaatsen van groter leed van weleer.
 
Dit boek neemt een bijzondere plek in, aangezien de Eerste Wereldoorlog amper een rol speelt in de literatuur uit Nederland. Juist door de blik van de buitenstaander – Susan en Tom – weet Van Toorn toch interesse op te wekken voor dit stuk geschiedenis, daarbij geholpen door de liefdesgeschiedenis tussen Maarten en Klaartje én tussen Tom en Susan. Morgenrood blijft met zijn heldere en ingetogen stijl echter wel in de schaduw staan van moderne Vlaams werken met een soortgelijk thema, zoals Godenslaap (De Bezige Bij 2020) van Erwin Mortier, Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans en Er is post voor mevrouw Bromley (Atlas/Contact 2021) van Stefan Brijs.
 
Willem van Toorn: Morgenrood, Querido, Amsterdam 2022, 229 p. ISBN 9789021462448. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan