Nederlands proza
BOEKEN NR. 6, JUNI 2022
Willem van Toorn: Morgenrood
door Lisanne Vroomen
Morgenrood is een boek over de Eerste Wereldoorlog, een boek over de huidige
wereld voor de coronacrisis en een boek over de toestand van de wereld tijdens
de coronacrisis. En dan is het ook nog te zien als een vervolg op Willem van
Toorns eerdere werk Stoom (Querido 2005) en dit is slechts 229 pagina’s.
Hoofdpersoon Tom
(Thomas Corbelijn) woont in een arbeiderswoning van woningvereniging Morgenrood
in De Pijp in Amsterdam. Vanwege renovatie moet hij zijn woning verlaten en
elders onderdak zoeken. En zo belandt het verhaal meteen in de woningcrisis van
Amsterdam anno nu. Maar deze verwikkeling zorgt ook voor een terugblik naar een
ver verleden. Buurtgenote Susan Gomes ontdekt bij het opruimen van haar flat namelijk
geschriften van ene Maarten Corbelijn. Dit blijkt de betovergrootvader van
Thomas te zijn én de hoofdpersoon uit Van Toorns roman Stoom.
Stoom is een
verhaal over vooruitgang, niet alleen industriële voortgang, maar ook op
persoonlijk vlak voor Maarten Corbelijn. Hij maakt carrière als ijkmeester en
heeft de liefde gevonden bij Klaartje. Stoom eindigt in 1914 en via Morgenrood
wordt duidelijk wat er daarna gebeurd is. De vooruitgang en het happy end uit Stoom
wordt gestuit door de Eerste Wereldoorlog. Klaartje blijkt namelijk als
verpleegster vanuit Amsterdam vertrokken te zijn naar het front in België. Via
brieven houdt ze Maarten op de hoogte, totdat hij niks meer hoort. Dan vertrekt
hij ook zelf naar het zuiden om haar te zoeken.
Susan en Tom komen via de
geschriften én via bezoekjes aan familieleden steeds meer te weten over
Klaartje en Maarten. Ze treden in de voetsporen van Maarten en bezoeken onder
andere Poperinge, Ieper, Passendale, Diksmuide en Cassel. Samen met de
geschriften van Maarten ontstaat er zo een dubbelbeeld met aan de ene kant de
ervaringen van Klaartje en Maarten in de Eerste Wereldoorlog en aan de andere
kant Susan en Tom die ervaren hoe het landschap nu nog getuigenis draagt van
het verleden.
Dit
wordt doorspekt met berichten van de schrijver: korte stukjes waarin de
schrijver – zo wordt hij letterlijk genoemd in het boek – zijn visie geeft over
de coronamaatregelen en hoe ermee om wordt gegaan in Nederland. Hij kijkt
kritisch naar de overheid, maar ook naar ‘het verwende Nederland’ en jongeren
die feestjes organiseren. Terwijl Susan en Tom naar het verleden reizen, neemt
‘de schrijver’ de lezer zo juist weer mee naar het heden. Hij weet daarmee het
leed van nu ook in perspectief te plaatsen van groter leed van weleer.
Dit boek neemt een
bijzondere plek in, aangezien de Eerste Wereldoorlog amper een rol speelt in de
literatuur uit Nederland. Juist door de blik van de buitenstaander – Susan en
Tom – weet Van Toorn toch interesse op te wekken voor dit stuk geschiedenis,
daarbij geholpen door de liefdesgeschiedenis tussen Maarten en Klaartje én
tussen Tom en Susan. Morgenrood blijft met zijn heldere en ingetogen
stijl echter wel in de schaduw staan van moderne Vlaams werken met een
soortgelijk thema, zoals Godenslaap (De Bezige Bij 2020) van Erwin
Mortier, Oorlog
en terpentijn van Stefan Hertmans en Er is post voor mevrouw Bromley
(Atlas/Contact 2021) van Stefan Brijs.
Willem van Toorn: Morgenrood,
Querido, Amsterdam 2022, 229 p. ISBN 9789021462448. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan