In De
waarnemer verlaat een huisarts zijn praktijk in het Noorden. Na al die
drukke jaren van duizenden gezichten en stemmen zondert hij zich af in de
Franse Cévennes om in eenzaamheid aan een nieuw leven te beginnen. Als locatie
kiest de arts voor een afgelegen hoeve tussen vier bergen. Deze idyllische plek
is hem nagelaten door wijlen Sophie, bij leven een caféhoudster. In zijn
isolement levert hij zich vaak over aan filosofische bespiegelingen. Uitermate
spitsvondig en als een ware taalvirtuoos laat Wim Kayzer de arts in zijn
zuiders plekje reflecteren over Kants Ding an Sich: ‘Zonder jouw sterven
had ik er nooit een glimp van opgevangen. Het hol is het Ding an Sich: ik heb
nooit echt begrepen wat het Ding an Sich zou moeten zijn tot ik introk in het
hol, het hol is het Ding an Sich en het Ding an Sich is zowel zijn enige
oorsprong als zijn eigen bestemming...’
Veeleer dan een taalfilosofische
roman is De waarnemer een psychologische roman. In aantekeningen,
gericht aan de overleden Sophie, analyseert en reconstrueert de arts zijn
carrière. Een rijkelijke carrière waarin hij gebiologeerd raakte door een tot
de verbeelding sprekend scala van geheime verlangens van wel honderden
patiënten: van de obsceenste tot de tederste. Net als in zijn spraakmakende televisieseries
opteert Kayzer ervoor om totaal uiteenlopende karakters in beeld te brengen. Er
is de krankzinnige Jeroen met wie de arts zich vaak in een roes dronk, of de
bejaarde Simon die nu eens verlangt naar de dood, dan weer ervoor vreest. Er is
de poëtisch aangelegde Maria, de grote liefde, waarop de arts maar geen vat
krijgt. En dan is er nog de eigenzinnige Sophie, de eigentijdse mecenas. Het
zijn de sluimerende herinneringen aan al deze dierbare personen die het
verlangen in de arts doen opflakkeren, maar hem evenzeer opzadelen met desolate
gevoelens.
De
waarnemer bekoort niet alleen door de vlotte, prettig leesbare stijl, maar
vooral door de caleidoscopische aanblik. Dit is een overweldigende roman die je
net zoals Thomas Manns 'magnum opus' De Toverberg meermaals moet lezen
en proeven. Een waar genot voor al wie psychologische ontwikkelingsromans op
prijs stelt. Meesterlijk erudiet.
Wim Kayzer: De waarnemer, Balans, Amsterdam 2022, 661 p.
ISBN 9789463822329. Distributie Pelckmans Uitgevers
Oorspronkelijk verschenen in De
Leeswolf 2004
deze pagina printen of opslaan