Hoe breng je een met precisie en passie
geschreven Noorse historische roman om zeep? Door een voor de klus onbekwame vertaler
in te schakelen en door vervolgens niet van de diensten van een corrector gebruik
te maken.
Met
Het verhaal van mijn vader en mijn moeder (Oevers 2021) werd de Noorse
schrijver Edvard Hoem (1949) prettig bij het Vlaamse en Nederlandse
lezerspubliek geïntroduceerd. Vertaalster Paula Stevens had zich goed van haar
taak gekweten. De roman werd positief ontvangen. Reden voor de jonge uitgeverij
om een tweede op Hoems familiegeschiedenis gebaseerde roman uit te brengen: de
in 2021 verschenen historische roman Felemakaren,
die in het Nederlands de titel De vioolbouwer kreeg. Jammer genoeg wordt
deze uitgave ontsierd door ontelbare slordigheidsfouten, grammaticale fouten en
vertaal-tekortkomingen.
Het gaat om een geschiedenis met deels werkelijke en deels
fictieve elementen. Het leven van verre voorvader Lars Olsen Hoem (1782-1852)
wordt door auteur en nazaat Edvard in een historisch perspectief geplaatst. Er
gebeurde tijdens het leven van Lars veel op het geopolitieke vlak in Europa. De
ambities van Napoleon deden zich in Noord Europa (Noorwegen, Zweden,
Denemarken) behoorlijk gelden. Ook aan de bewoners van de West-Noorse kust gingen
de strubbelingen niet ongemerkt voorbij.
Denemarken-Noorwegen was tot
1814 een eenheidsstaat. De jonge Lars wordt in 1801 opgeroepen voor dienst in
het leger. Hij verlaat het ouderlijk huis, een boerderij nabij een Noorse fjord.
Met vele lotgenoten moet hij deelnemen aan een lange mars van de Noorse kust naar
Kopenhagen. Hij raakt als roeier/matroos betrokken bij de zeeslag tussen de
Deens-Noorse en Engelse vloot in de buurt van Kopenhagen en overleeft dit.
De strijd op
zee wordt indringend beschreven. Ook de belevenissen van Lars na zijn
diensttijd worden overtuigend en met oog voor detail in beeld gebracht. Zo
raakt hij in een jarenlange gevangenschap op gevangenisschepen in Engeland.
Daar komt hij in contact met een Franse medegevangene die vioolbouwer blijkt te
zijn. Via de Fransman wordt Lars ingewijd in de geheimen van het vioolbouwen.
Dit ambacht wordt bepalend voor de rest van zijn leven.
Binnen het geheel van
gebeurtenissen en historische omstandigheden krijgen de innerlijke conflicten
waarmee Lars kampt een plaats. Een slepende ruzie met zijn veel oudere
halfbroer Pe, zijn twijfel aan God en zijn moeilijk te verwezenlijken verlangen
om muzikant te worden, maken hem anders dan een doorsnee boerenzoon.
Edvard Hoem heeft een
schrijfstijl waarin lange zinnen veelvuldig voorkomen. Er zijn passages waarin
de vertaler het overzicht duidelijk kwijtraakt. De lezer moet er dan maar zelf
iets van bakken. Omdat twee eeuwen geleden godsdienst een belangrijke rol
speelde in het leven van boeren, vissers en ambachtslieden komen we in De
vioolbouwer nogal eens citaten van psalmteksten tegen. De muzikaliteit van
Lars was stevig met die psalmen verknoopt. Aardig is het te weten dat schrijver
Edvard Hoem in Noorwegen als psalmberijmer bekend is. De vertaling van de
psalmen in deze uitgave is helaas lachwekkend slecht.
Wat van achter de vertaling van Felemakaren
doorschemert, is een roman die geschiedenis tot leven wekt en die duidelijk
maakt dat de mens door alle tijden heen in diepere zin niet veranderd is. Literatuur
vertalen vergt een bijzondere inspanning. Dat zou voor uitgevers een open deur
moeten zijn.
Edvard
Hoem: De vioolbouwer, Oevers, Zaandam 2022, 349 p. ISBN 9789492068972. Vertaling
van Felemakaren door Lammie Post-Oostenbrink. Distributie De Wolken
deze pagina printen of opslaan