Poëzie

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2023

Eva Gerlach: Hier

door Dirk De Geest

Eva Gerlach behoeft geen enkele introductie meer en al evenmin een aanbeveling. De dichteres is sinds jaar en dag bezig aan een oeuvre dat zonder meer indrukwekkend genoemd kan worden. Daarbij slaagt zij erin om vaak abstracte thema’s op een haast visueel aanschouwelijke manier voor te stellen, met een perfecte balans tussen verbale precisie en suggestieve verbeelding. Hier geeft dit project eens te meer op voorbeeldige wijze vorm. ‘Hier’ is immers een bijzonder interessant begrip: het is abstract, heeft geen andere betekenis dan een verwijzing naar de positie van de spreker; het is een deiktisch begrip, dat als het ware verankerd is in de plaats die de spreker inneemt (en als die verschuift, verandert ook de inhoud van het begrip onvermijdelijk mee). Tegelijk staat ‘hier’ voor alles wat vertrouwd is, wat ons dichtbij lijkt, haast binnen handbereik. Daarenboven is dat ‘hier’ niet enkel ruimtelijk maar ook temporeel geladen, getuige daarvan de wending ‘hier en nu’.  

Kortom, in dat vage woordje ‘hier’ zit in feite een kruispunt vervat tussen ruimte en tijd, met een duidelijke referentie aan de spreker. Die spanning tussen de mens en de omgeving waarop hij slechts heel gedeeltelijk vat heeft vormt een van de kernthema’s van de bundel. Dat begint al met een cyclus gedichten waarin Meindert wordt opgevoerd, een bejaarde man die in een ziekenhuis of een bejaardentehuis verblijft: hij gaat al zingend en dansend door het leven, helemaal opgesloten in zijn verbeeldingswereld. Op die manier krijgt de tijd op hem schijnbaar geen vat. De verteller registreert haast anekdotisch haar personage, maar tussendoor weet zij treffend de spanning op te bouwen tussen verbeelding en realiteit, tussen de artistieke en verbale droom enerzijds en de onafwendbare slijtage anderzijds. Dat is wat ook in andere reeksen gebeurd, zoals ‘Virus’, waar het lyrische ik als het ware bezwerend de zwaar zieke geliefde tracht in leven te houden met haar taal en haar smeekbeden; blijkens het slotgedicht van de reeks, waar de man het huis staat te schilderen, is zij daarin geslaagd. Het illustreert de grote overtuiging waarmee de dichteres haar taal exploreert tot op het bot, in de hoop de magie van verbanden en handelingen tot stand te brengen (het doet niet toevallig denken aan het absolute streven van Gerrit Achterberg).  
 
Deze voorbeelden laten zien hoe het vertrouwde en het bevreemdende haast vanzelf in elkaar overlopen. In deze bundel is vaak licht, maar minstens even vaak gaat dat vergezeld van duisternis of schaduwen. Het universum van Gerlach is er immers een vol bedreigingen. Ook in deze bundel is het hier soms ronduit onheilspellend: het lijkt alsof er een levensbedreigende storm rond het huis waart waartegen de personages zich moeizaam staande kunnen houden, en in een andere reeks schuilen de personages in een kelder voor de gevaren van een oorlog. Het zijn manieren waarop de dichteres in contact lijkt te blijven met de actualiteit, maar steevast herleidt zij de anekdotische gegevens tot meer algemene en symbolisch geladen contouren.
 
Net die grote intensiteit maakt van Hier opnieuw een indrukwekkende bundel. Daarenboven zijn de gedichten wat herkenbaarder dan wel erg filosofische voorganger Oog. In die zin biedt deze bundel een uitmuntende kennismaking voor wie nog eerder vertrouwd is met het oeuvre van een grootse dichteres; excuses voor die vergetelheid zijn er nu nog allerminst.  
 
Eva Gerlach: Hier, De Arbeiderspers, Amsterdam 2022, 79 p. ISBN 9789029549394. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri