Non-fictie
BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2024
Mark Elchardus: Over Grenzen
door Christophe Van Eecke
De voorbije jaren heeft de socioloog Mark Elchardus zich geprofileerd
als de meest intelligente en geloofwaardige criticus van het politiek correcte
denken in Vlaanderen. Daarmee heeft hij een belangrijke rol vervuld. Omwille
van zijn achtergrond heeft hij immers een smetteloos progressief profiel,
geruggesteund door een ijzersterke reputatie als sociaal wetenschapper. Dat
maakt het onmogelijk om zijn kritiek, die altijd bijzonder goed onderbouwd is,
te parkeren als weer maar eens “rechtse praat” van iemand die men rustig kan
cancelen. Hierdoor spreekt Elchardus niet alleen voor velen, hij geeft ongetwijfeld
ook ruggensteun aan mensen die verontrust zijn door de snelheid waarmee de
maatschapppij zich vandaag ontwikkelt naar situaties van steeds grotere
onzekerheid, maar die zich niet gehoord voelen en ook geen toegang hebben tot
de theoretische bagage die vaak nodig is om de gangbare politieke en
ideologische ideeën te doorprikken. Hij zegt wat velen denken, en hij kan het
ook nog eens gedegen onderbouwen. Daarmee vervult Elchardus zijn rol als
publiek intellectueel op uitmuntende en lovenswaardige wijze.
In zijn recentste boek biedt
Elchardus ons een lang essay over het belang van grenzen. Ik noem het een
essay, want hoewel het boek over de nodige referenties beschikt om de
argumentatie te reconstrueren, is het toch vooral een als uit één geut gegoten
gedachtengang waarin Elchardus helder en duidelijk de vele thematische lijnen
samenbrengt die rond het belang van grenzen kunnen worden getrokken. Heel veel onderwerpen
die de voorbije jaren in het publieke debat aan bod kwamen, van neoliberalisme
over migratie tot identiteitsdenken, worden hier summier maar helder
gepresenteerd op een manier die duidelijk maakt hoe ze allemaal met elkaar in
verband staan. Met opperste luciditeit balt Elchardus hier al zijn kennis samen
in een argument dat als een pijl uit een boog naar zijn doel schiet.
Niet alleen doorprikt
Elchardus zowel links als rechts een paar mythes over migratie, over politiek,
over de vrije markt, en over diversiteit, hij heeft vooral ook een no
nonsense aanpak waarbij hij rationaliteit en feiten voorrang geeft op alle
andere overwegingen. Heel verhelderend is de uiteenzetting over de manier
waarop het economisch liberalisme niet zomaar een ongebreideld laissez faire
is, maar een systeem dat net heel veel wetten en regels in stelling brengt –
alleen worden die regels gebruikt om de democratische rechtsstaat buiten spel
te zetten. Op die manier wordt de ideologie van de vrijhandel ook de impliciete
blauwdruk voor de ongebreidelde migratie. Dat is ook zijn snoeiharde kritiek op
het Marrakesh pact, dat volgens Elchardus via een opengrenzenbeleid een netwerk
van mensensmokkel, vaak met dodelijke afloop, in stand houdt (vrij verkeer van
mensen en goederen in de race naar de bodem, ongeacht de humanitaire kost).
Tenslotte
dwingt het bewondering af dat Elchardus hier nogmaals (hij deed dat al in
eerder werk) aantoont hoe het politiek correcte denken over ras zelf vaak zeer racistisch
is en zelfs het negentiende-eeuwse raciale essentialisme opnieuw mobiliseert. Hij
haalt ook hard uit naar de voorstellen van David Van Reybroeck over een burgerpanel
ter vervanging van verkiezingen, wat hij ziet als een regelrechte afschaffing
van de parlementaire democratie.
Met dit boek herinnert Elchardus er ons aan dat zonder
grenzen geen gemeenschap mogelijk is, geen orde, en geen beschaving. Het
losgeslagen morele universalisme van de progressieve beweging is het evenbeeld
van het economisch neoliberalisme en restrictief nationalisme van rechts:
beiden zijn onwenselijk voor het vreedzaam samenleven en destructief voor elke
vorm van menselijkheid. Binnen grenzen kan gemeenschap ontstaan, op basis van
gedeelde waarden die democratisch en inclusief zijn veeleer dan exclusief. En
het is enkel een dergelijke gemeenschap, geordend in een democratische
rechtsstaat, die ons kan beschermen tegen de chaos die ons langs alle kanten
bedreigt. De voorbije decennia is die gemeenschap steen voor steen afgebroken.
Dit boek is een passionele maar intellectueel ijzersterke oproep om opnieuw op
te bouwen.
Mark
Elchardus: Over grenzen, Ertsberg, s.l. 2024, 178 p. ISBN 9789464750911
deze pagina printen of opslaan