Vertaald proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2022

Douglas Stuarts Glasgow: Leven in armoede van de arbeidersklasse

door Kris van Zeghbroeck

De moderne Schotse literatuur is in belangrijke mate doordrongen van het rauwe leven en de armoede van de lagere klasse. Getuige een aantal indringende werken als Gentlemen of the West (1984) van Agnes Owens, The Trick Is to Keep Breathing (1989) van Janice Galloway, Trainspotting (1993) van Irvine Welsh, How Late It Was, How Late (1994) van James Kelman en Morvern Callar (1995) van Alan Warner.

Aan die persoonlijke leeslijst van Douglas Stuart kan ook zijn eigen autobiografische roman Shuggie Bain (2020, Shuggie Bain)toegevoegd worden, waarmee hij als Amerikaanse Schot de Booker Prize 2020 op zijn naam schreef. Bovendien kent Schotland een groot aantal schrijvers als Darren McGarvey, Ali Smith, Jackie Kay en Jenni Fagan die in de arbeidersklasse opgroeiden, wat in min of meerdere mate in hun werk doorsijpelde.

Centraal in het lijden van de Schotse arbeidersklasse staat het zogenaamde ‘Glasgow effect’: ‘de lage levensverwachting en slechte gezondheid van de inwoners van de Schotse stad Glasgow, vergeleken met de rest van het Verenigd Koninkrijk en Europa’. Een van de redenen waarom Schotland weleens ´de zieke man van Europa´ genoemd wordt. (Wikipedia)

Het effect begon zich af te tekenen in de jaren vijftig en zestig, maar kende een explosieve groei vanaf de jaren zeventig, met de de-industrialisering en het Thatcherisme (1979-1990). Glasgow was een prominente speler in de zware industrie, die met kaalslag, privatisering en wijdverspreide werkloosheid af te rekenen kreeg.

De massale huisvesting van de arbeidersklasse in goedkope, sociale flatblokken werkte armoede, ziekte en drugsgebruik in de hand. Een hele bevolkingslaag werd voor generaties buiten de maatschappij geplaatst (‘There’s no such thing as society’). Torenhoge inflatie, sociale onlusten en segregatie tussen katholieken en protestanten maakten het plaatje van donkere tijden zonder enig toekomstperspectief compleet.

Met de autobiografische roman Shuggie Bain tekent Douglas Stuart een realistisch beeld van de onderklasse in het Glasgow van de jaren tachtig, gebukt onder het bewind van Thatcher. De vaderfiguur heeft het gezin aan haar lot overgelaten. Shuggies oudere halfbroer en halfzus volgen diens voorbeeld, zodat Shuggie alleen de zorg draagt voor zijn alcoholische moeder.

Samen leiden ze een armoedig bestaan, in uiterste nood aangevuld met gestolen munten uit de gasmeter. Vrouwen staan centraal in het ontwikkelingsproces van de jongen. Hij worstelt met zijn identiteit en wordt voortdurend gepest en voor homo uitgescholden. De van testosteron bonkende machocultuur van Glasgow is niets voor hem. Ondanks de persoonlijke betrokkenheid tekent Stuart een universeel beeld van het schrijnende leven in een industriestad op zijn retour.

In zijn nieuwste roman Young Mungo (2022, Mungo) zijn er een aantal parallellen te trekken met de bestseller Shuggie Bain, maar de uitwerking staat garant voor een volwaardige nieuwe roman. De plot speelt zich af in het Glasgow van begin jaren 1990, waarin een alleenstaande alcoholische moeder met drie kinderen het hoofd boven water tracht te houden. Ze was zelf een kind toen ze zwanger was van de oudste, zodat ze nooit helemaal volwassen werd. Uiteindelijk staat het tweede kind, de dochter Jodie, in voor de opvoeding van de jonge Mungo.

Er ontwikkelen zich twee verhaallijnen: Enerzijds de aftastende, ontluikende homoseksuele liefde tussen de 15-jarige protestantse Mungo en James, een katholieke leeftijdsgenoot. Anderzijds een door zijn moeder opgezet visweekend met twee volwassen mannen uit de AA (Anonieme Alcoholisten) in de Schotse hooglanden. De rivaliteit tussen katholieken en protestanten en de beproevingen die Mungo tijden het visweekend moet ondergaan in een poging hem 'mannelijker' te maken, worden concreter naarmate de twee verhaallijnen met het gebruik van thrillerelementen naar elkaar groeien.

Uiteindelijk mondt het boek uit in een gewelddadige apotheose. De sterkte van Douglas Stuarts schrijven zit hem vooral in het oog voor details, de subtiele beschrijvingen en de onderhuids geweven symboliek.  

Douglas Stuart: Mungo, Nieuw Amsterdam, Amsterdam 2022, 399 p. ISBN 9789046829417. Vertaling van Young Mungo door Kitty Pouwel en Josephine Ruitenberg. Distributie Mythras Books

Douglas Stuart: Shuggie Bain, Nieuw Amsterdam, Amsterdam 2021, 445 p. ISBN 9789046827574. Vertaling van Shuggie Bain door Inger Limburg en Lucie van Rooijen. Distributie Mythras Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri