10+ - Julia, bijna elf, blikt terug op haar zomer op
Unst, het meest noordelijke eiland van de Shetlands. Haar vader, Dan, moet er
een oude vuurtoren programmeren zodat die automatisch zijn werk doet. Haar
moeder, Maura ,een mariene bioloog, maakt van die gelegenheid gebruik om er op
zoek te gaan naar de Groenlandse haai en dit vanuit een enorm onderliggend
verdriet. Maura’s moeder overleed elf jaar eerder aan jongdementie. ‘Het was
net een brand, de dementie. Het vuur verslond haar te snel.’ Wetenschappers
veronderstellen dat Groenlandse haaien zo langzaam bewegen dat ze de tijd
kunnen vertragen. Ze kunnen immers meer dan vierhonderd jaar worden. Julia’s
moeder wil hun celmateriaal onderzoeken om na te gaan of een dergelijke
vertraging ook realiseerbaar is voor mensen.
Al bij het begin van het verhaal
voel je dat er iets met Maura aan de hand is. Of is ze gewoon in alles overenthousiast? Neen, ze is bipolair
en Kiran Millwood Hargrave wakkert Maura’s manische episode heel geleidelijk
aan, als een duistere, naderende storm. Omdat ze nog geen onderzoeksbeurs
toegekend kreeg, huurt Maura een boot met kapitein van een ‘startkapitaal’.
Haar vruchteloze pogingen om de haai te vinden worden steeds koortsachtiger en
tegelijkertijd is ze minder voor rede vatbaar. Na twee weken koopt ze met eigen
middelen een scheepswrak om haar zoektocht op zee alleen te kunnen verder
zetten. Na de zoveelste afwijzing van een beursaanvraag, volgt de weerbots die
er zat aan te komen en Maura neemt een overdosis medicatie.
Tom de Frestons illustraties in
wazige grijze en zwarte tinten met fluogele accenten, zweven mee in een
onrustwekkende, ongedifferentieerde chaos. Zo straalt de nachtmerrieachtige
tekening waarop de enorme pokdalige haai zich van op de plankenvloer in Julia’s
kamer opricht en haar bed doet kantelen, enorm veel onrust uit. Ook de kamer
zelf is scheefgezakt. Julia kijkt behoedzaam naar het onheilspellende zwart
achter haar half openstaande kamerdeur.
Het is mooi hoe genuanceerd
Kiran Millwood Hargrave de uiteenlopende facetten van Dan en Julia’s
persoonlijkheid uitwerkt. Dan is een pater familias die alles doet om zijn
gezin rechtop te houden. Hij probeert mama met beide voeten op de grond te
houden en tegelijkertijd heeft hij respect voor zijn vrouw als wetenschapper. Hij
helpt haar het scheepswrak zeewaardig te maken en heeft een onverwoestbaar
geloof in een goede afloop. De symbiotische relatie tussen Julia en haar moeder
krijgt mooi vorm in Julia’s klein, geel opschrijfboekje, niet toevallig
dezelfde kleur als mama’s regenjas. Hierin noteert ze alle bijzondere dingen die
mama over de zee vertelt. Zo dwingt ze zichzelf om precies dezelfde interesses
te hebben als haar moeder en een permanent onwankelbaar vertrouwen in haar te
tonen. Daarnaast is het mooi om te ervaren hoe Julia toch ook een gewone
typisch elfjarige is die worstelt met het aanknopen van vriendschappen. Thuis
in Cornwall vindt ze niet meteen aansluiting, maar op Unst voelt Julia wel
meteen een klik met de sterrenliefhebber Kin. Omdat hij gepest wordt op school
omwille van zijn Indische roots, durft Kin niet meteen uit zijn schulp komen.
Julia en Kin zullen bijna een heel verhaal lang onzeker om elkaar heen draaien
voor ze elkaar echt vinden en durven vertrouwen.
Na mama’s zelfmoordpoging volgen
ongeloofwaardige gebeurtenissen elkaar in snel tempo op. Alles past al te vlot
in elkaar, wat jammer is na zo’n mooie genuanceerde opbouw. Julia gaat met de
boot alleen op zoek naar de haai. Ze komt in een zware storm terecht en wordt
door de haai van de verdrinkingsdood gered. En precies op dat moment wordt ze
opgepikt door de kapitein die mama eerder onder de arm nam…
De blik op Julia’s persoonlijke
groei aan het einde maakt veel goed. Terwijl mama in het ziekenhuis herstelt,
beseft Julia immers heel goed dat ze voor de uitdaging staat om haar eigen
persoonlijkheid te ontwikkelen. ‘Ik was klaar om zelf iets te gaan vinden. Iets
van mij. Iets nieuws.’ Prachtig is de scène waar Julia uitgerekend van Kin een
nieuw opschrijfboekje krijgt. Een symbool voor een nieuw begin want ‘Het was
marineblauw, met een gouden J erop.’
Kiran Millwood Hargrave, Tom de
Freston: Julia en de haai, Ploegsma, Amsterdam 2023, 224 p. : ill. ISBN 9789021684109.
Vertaling van Julia and the Shark door Maria Postema. Distributie Standaard
Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan