10+ - Er zijn
weinig boeken met twee ondertitels. In het geval van Ondertussen op aarde … maken die meteen de dubbele insteek duidelijk,
een insteek die extra in de verf gezet wordt in de citaten vooraf en in de
opdracht. Oliver Jeffers focust op onze broze planeet, die enerzijds maar een
pietluttig stukje van het heelal is en anderzijds een plek die al eeuwen
verscheurd wordt door gewapende conflicten. Het boek sluit aan bij eerder werk
van deze succesauteurs zoals Samen hier
(De Fontein 2018) en Samen gaan bouwen, al was in die boeken de boodschap over het leven op aarde veel
positiever.
Een
vader neemt zijn twee kinderen mee voor een ritje in de auto. Meteen is er
ruzie op de achterbank. Vader stelt ‘een omweg’ voor, waarbij de auto wordt
omgetoverd tot een ruimteauto én een teletijdmachine. Ze vliegen steeds verder
ons zonnestelsel in, van de maan over Venus, Mercurius en zo verder langs de
planeten tot Pluto. Tegelijk vraagt de vader aan zijn kinderen om in de
achteruitkijkspiegel te kijken, waarin ze beelden te zien krijgen van oorlogen
die evenveel jaren geleden plaatsvonden als de tijd die ze nodig hebben om de
planeten te bereiken. De maan ligt 400.000 km van ons vandaan, wat een jaar
kost aan 60 km/u. Het begin van de 21ste eeuw blijkt een tijd ‘waar
iedereen afgeleid lijkt en we het niet eens worden over hoe we verder moeten.’
Op de tekening
zie je een volwassene en een jongere die dreigen op mekaar te botsen, elk een
mobieltje in de hand en boven zich gedachtenballonnen met stripsymbolen als een
bom, een doodskop en een donderwolk. Elke stap terug in de tijd legt een
gewelddadige episode in de geschiedenis van de mensheid bloot: van de Tweede
Wereldoorlog over de kolonisatie van Afrika, de Krimoorlog, de Amerikaanse
onafhankelijkheidsoorlog, de Spaanse verovering van het Azteekse rijk, de
Veroveringen van de Vikingen, De Chinese Muur (‘de grootste muur die ooit
gebouwd zou worden, zodat ze alle andere mensen konden buiten sluiten.’), de
gevechten tussen Egyptenaren en Babyloniërs tot de eerste mensen die met
stokken en stenen vochten. Opmerkelijk is dat de oorlogen niet expliciet
genoemd worden. Zo wordt de kolonisatie van Afrika als volgt getypeerd: ‘en
haastten een paar kleine landen zich om de baas te worden over waardevolle
stukken land én de mensen die daar woonden.’
Het zijn vooral de beelden die
het geweld laten zien. Daarbij gebruikt Jeffers ook kleurensymboliek. Het begin
van het verhaal thuis kleurt hij in met vrolijke tinten groen en oranje. Maar
wanneer de ruzie in de auto begint, kleurt de hemel dreigend paars. Dat paars
wordt nog scherper op het beeld in de achteruitkijkspiegel, met daarop een
compact overzicht van gewapende conflicten en op de voorgrond de zwarte
weerspiegeling van de ruziënde kinderen. Tijdens de reis door het heelal
domineert het zwart, dat scherp contrasteert met de gekleurde planeten. Op de
schutbladen vooraan krijg je een beeld van het heelal met de afstanden van de
aarde tot de planeten in kilometers en achteraan de tijd die ze van de aarde
verwijderd zijn (met 60km/u), afgebeeld als een kronkelende tijdlijn door het
heelal, met de in het boek weergegeven conflicten.
Ondertussen op onze aarde … biedt een confronterende én beklijvende
kijk op onze aarde, niet alleen als een speldenprik in het heelal, maar vooral
als een planeet met een geschiedenis van opeenvolgende conflicten. Het slot,
waar de vader zijn slapende kinderen naar huis brengt, want het is ‘fijn thuis
te komen’, stelt wat teleur: het is weinig verrassend en voegt ook weinig toe.
Wellicht wou de auteur toch nog een zachte noot toevoegen aan het harde verhaal
vol gewelddaden. In die zin sluit het aan bij de opdracht voor zijn kinderen,
‘toekomstige vredebewakers (hoop ik)’.
Oliver Jeffers: Ondertussen op
aarde. Op zoek naar onze plaats in ruimte en tijd. Een buitenaardse kijk op
conflict, De Fontein, Utrecht 2023, 64 p. : ill. ISBN 9789026164699.
Vertaling van Meanwhile back on earth... : finding our place through time and
space door Mirjam Hoekstra. Distributie VBK België
deze pagina printen of opslaan