Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 5, MEI 2023

Oliver Jeffers: Ondertussen op aarde. Op zoek naar onze plaats in ruimte en tijd. Een buitenaardse kijk op conflict

door Jan Van Coillie

10+ - Er zijn weinig boeken met twee ondertitels. In het geval van Ondertussen op aarde … maken die meteen de dubbele insteek duidelijk, een insteek die extra in de verf gezet wordt in de citaten vooraf en in de opdracht. Oliver Jeffers focust op onze broze planeet, die enerzijds maar een pietluttig stukje van het heelal is en anderzijds een plek die al eeuwen verscheurd wordt door gewapende conflicten. Het boek sluit aan bij eerder werk van deze succesauteurs zoals Samen hier (De Fontein 2018) en Samen gaan bouwen, al was in die boeken de boodschap over het leven op aarde veel positiever.  

Een vader neemt zijn twee kinderen mee voor een ritje in de auto. Meteen is er ruzie op de achterbank. Vader stelt ‘een omweg’ voor, waarbij de auto wordt omgetoverd tot een ruimteauto én een teletijdmachine. Ze vliegen steeds verder ons zonnestelsel in, van de maan over Venus, Mercurius en zo verder langs de planeten tot Pluto. Tegelijk vraagt de vader aan zijn kinderen om in de achteruitkijkspiegel te kijken, waarin ze beelden te zien krijgen van oorlogen die evenveel jaren geleden plaatsvonden als de tijd die ze nodig hebben om de planeten te bereiken. De maan ligt 400.000 km van ons vandaan, wat een jaar kost aan 60 km/u. Het begin van de 21ste eeuw blijkt een tijd ‘waar iedereen afgeleid lijkt en we het niet eens worden over hoe we verder moeten.’
 
Op de tekening zie je een volwassene en een jongere die dreigen op mekaar te botsen, elk een mobieltje in de hand en boven zich gedachtenballonnen met stripsymbolen als een bom, een doodskop en een donderwolk. Elke stap terug in de tijd legt een gewelddadige episode in de geschiedenis van de mensheid bloot: van de Tweede Wereldoorlog over de kolonisatie van Afrika, de Krimoorlog, de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog, de Spaanse verovering van het Azteekse rijk, de Veroveringen van de Vikingen, De Chinese Muur (‘de grootste muur die ooit gebouwd zou worden, zodat ze alle andere mensen konden buiten sluiten.’), de gevechten tussen Egyptenaren en Babyloniërs tot de eerste mensen die met stokken en stenen vochten. Opmerkelijk is dat de oorlogen niet expliciet genoemd worden. Zo wordt de kolonisatie van Afrika als volgt getypeerd: ‘en haastten een paar kleine landen zich om de baas te worden over waardevolle stukken land én de mensen die daar woonden.’
 
Het zijn vooral de beelden die het geweld laten zien. Daarbij gebruikt Jeffers ook kleurensymboliek. Het begin van het verhaal thuis kleurt hij in met vrolijke tinten groen en oranje. Maar wanneer de ruzie in de auto begint, kleurt de hemel dreigend paars. Dat paars wordt nog scherper op het beeld in de achteruitkijkspiegel, met daarop een compact overzicht van gewapende conflicten en op de voorgrond de zwarte weerspiegeling van de ruziënde kinderen. Tijdens de reis door het heelal domineert het zwart, dat scherp contrasteert met de gekleurde planeten. Op de schutbladen vooraan krijg je een beeld van het heelal met de afstanden van de aarde tot de planeten in kilometers en achteraan de tijd die ze van de aarde verwijderd zijn (met 60km/u), afgebeeld als een kronkelende tijdlijn door het heelal, met de in het boek weergegeven conflicten.
 
Ondertussen op onze aarde … biedt een confronterende én beklijvende kijk op onze aarde, niet alleen als een speldenprik in het heelal, maar vooral als een planeet met een geschiedenis van opeenvolgende conflicten. Het slot, waar de vader zijn slapende kinderen naar huis brengt, want het is ‘fijn thuis te komen’, stelt wat teleur: het is weinig verrassend en voegt ook weinig toe. Wellicht wou de auteur toch nog een zachte noot toevoegen aan het harde verhaal vol gewelddaden. In die zin sluit het aan bij de opdracht voor zijn kinderen, ‘toekomstige vredebewakers (hoop ik)’.
 
Oliver Jeffers: Ondertussen op aarde. Op zoek naar onze plaats in ruimte en tijd. Een buitenaardse kijk op conflict, De Fontein, Utrecht 2023, 64 p. : ill. ISBN 9789026164699. Vertaling van Meanwhile back on earth... : finding our place through time and space door Mirjam Hoekstra. Distributie VBK België

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri