Adolescenten
JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2023
Jeffrey Dral: Liegen zul je. Dit is het verhaal dat ik van die twee nooit mocht vertellen
door Henk van Viegen
15+ -
‘Ik hoop dan ook dat dit boek herkenning kan bieden, relativering en troost,
maar vooral hoop en inspiratie.’
Deze zin uit Drals nawoord typeert niet alleen zijn boek,
maar geeft ook wel aardig de ambitie ervan weer. Een en ander wordt
onderstreept door de ondertitel. Het gaat hier niet om een of ander literair
meesterstukje, maar om een verhaal met een boodschap. Gebaseerd op zoals dat
heet ware gebeurtenissen die de lezer zou kunnen kennen, met het doel hem/haar/die
én de auteur getroost en gesterkt achter te laten. Een opvallend element in de
opsomming is het woord ‘relativering’. Ondanks de afstandelijke, harde manier
waarop de twee boosdoeners aangeduid worden (‘die twee’), moet er kennelijk ruimte
zijn voor niet al te heftige overgave aan de door het verhaal opgeroepen
emoties.
Aan
het begin van de roman valt van enige relativering helemaal niets te merken.
Die begint met een proloog waarin het hoofdpersonage, Jeff, thuiskomt, enkele
jaren na alle ellende, bij zijn vriend en geliefde Valentijn (what’s in a
name). Totaal overstuur, geestelijk en lichamelijk. Hij heeft net een van
‘die twee’ teruggezien. Op de volgende pagina worden hun namen al onthuld: het
zijn schaatstrainer/ontwerper William en zijn vriend Tom. Al wat oudere mannen
die met een heleboel mooie praatjes en aandacht niet alleen Jeff (een
talentrijke kunstschaatser, maar op school gepest) inpakken maar ook zijn
ouders.
Bijna
onder hun ogen verleiden de twee de dan pas 16-jarige Jeff tot aanvankelijk
vriendelijke, maar gaandeweg steeds ruigere seks. Alles onder de vleugels van
verliefdheid. Als Jeff doorkrijgt dat het er vooral om gaat dat zij een gratis
seksmaatje aan hem hebben, probeert hij enkele malen een eind te maken aan hun
relatie. Ook heeft hij een paar keer een relatie met een leeftijdgenoot, tot
hij uiteindelijk belandt in de nu ook fysieke armen van zijn onlinevriend
Valentijn. De tegenstelling met de ongelijke, op macht gebaseerde relatie met de
twee mannen is groot. Nu is er veel ruimte voor liefheid en tederheid en vallen
er opvallend kinderlijke termen als ‘verkering willen’.
Vooral de rol van de ouders is
opmerkelijk. Jeff is al uit de kast gekomen, en toch vinden zijn ouders het
prima dat de twee mannen op Jeffs kamer blijven overnachten en dat Jeff bij hen
logeert. Meer dan wat vage opmerkingen van vader dat hij ze toch zeker kan
vertrouwen komt het niet. Alleen moeder begint op een gegeven moment te
vermoeden dat er meer aan de hand is, maar dat landt nooit echt diep omdat ze
op de schaatsbaan geniet van de omgang met William. Ze vinden het dus ook in
orde dat Jeff voor zijn opleiding ontwerpen stage gaat lopen bij William.
Sterker nog: Jeff wil dat eigenlijk zelf niet, hij is zich juist aan het
losmaken van de twee mannen. Dat gaat erg moeizaam. Niet alleen weten ze hem
steeds, al dan niet met enig geweld, weer in zijn of hun bed te wurmen, ook
worstelt hij met zijn gevoelens voor hen. Maar zijn ouders zien het als een
kans omdat hij nog geen stageplek gevonden heeft.
Liegen zul jeis een
expliciet verteld verhaal, van de lezer wordt dus niet meer verwacht dan zich
over te geven aan wat Dral ze biedt: de verwarring van een jongen binnen een
ongelijkwaardige relatie, hier en daar wat te uitgebreid maar meestal snel verteld,
met veel dialoog. Op een bepaald moment, maar dat duurt enige jaren, is het
moment bereikt dat Jeff zijn verhaal wel móet vertellen. Hij doet dat aan zijn stagebegeleider,
zijn beste vriendin Noor, zijn ouders en ten slotte ook aan de politie. Valentijn
was al op de hoogte.
Vooral hier zit veel herkenning. We zijn de laatste jaren overspoeld met
verhalen van jonge mensen die in hun nog jongere jaren slachtoffer geworden
zijn van hun docent, trainer, regisseur. En altijd is er de, vaak impliciete
kritiek: waarom ben je niet eerder met je verhaal gekomen, dan was het
geloofwaardiger geweest! Drals geschiedenis maakt nog maar eens duidelijk dat
dat zo gemakkelijk nog niet is. Pas in een laat stadium kan Jeff zijn belofte
aan William en Tom: hun geheim bewaren, breken. Het schrijven erover heeft hem
nóg een keer bevrijd.
Drals literatuuropvatting is duidelijk. Wat niet wil zeggen
dat hij helemáal geen aandacht besteedt aan de wat meer literaire middelen.
Mooi uitgewerkt, en hier en daar geestig, is bij voorbeeld het motief van het
schaatspak. Ook aardig is de manier waarop Dral Jeffs vooral zwijgzame zusje
een subtiele plek in het verhaal geeft.
Het omslag is van ontwerper Dral
zelf. Het verhaal wordt voorafgegaan door een zogenoemde ‘trigger warning’.
Immers, lezers die iets dergelijks hebben meegemaakt, kunnen teruggeworpen
worden op hun eigen ervaringen. Na het dankwoord volgen nog een paar pagina’s tips
voor slachtoffers van seksueel geweld.
Jeffrey Dral: Liegen zul je. Dit
is het verhaal dat ik van die twee nooit mocht vertellen, Volt, Amsterdam 2023,
400 p. ISBN 9789021483375. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan