Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 1, JANUARI 2024

Marlene Rebel, Lucinda Vos, Sophie Pluim (ill.): Titanic en het raadsel van de grote Omar

door Martina van der Logt

9+ - Titanic en het raadsel van de grote Omar is een meeslepende historische roman voor kinderen vanaf een jaar of negen. Als leerkracht van groep 8 (6de leerjaar) weet ik dat het onderwerp ‘Titanic’ ieder jaar weer leerlingen weet te intrigeren. En hoe kan het ook anders? Het idee van een gigantisch onzinkbaar stoomschip dat op haar maagdenvaart op dramatische wijze ten onder gaat, terwijl een orkest nog walsen speelt tot het natte voeten krijgt, dat spreekt tot de verbeelding.    

Natuurlijk helpt het mee dat er in 1997 een met Oscars bekroonde film is gemaakt, genaamd Titanic, die ondanks de adviesleeftijd van twaalf jaar en ouder toch nog steeds stiekem door iets jongere kinderen wordt gekeken. Titanic en het raadsel van de grote Omar is de kinderboekvariant van deze film en heeft aardig wat raakvlakken: we leren een eigenzinnige dochter (Cilia) en haar afstandelijke moeder uit de eerste klasse kennen, evenals een vrijbuiter (verstekeling Tom) die zich in de derde klasse verschanst. We zien een opbloeiende (hetzij wel een stuk kuisere) vriendschap ontstaan tussen een meisje uit de eerste klasse en een jongen uit de derde klasse en bovendien is er een zeer waardevol item aan boord. In de film Titanic gaat het om de diamant ‘The heart of the ocean’. In het verhaal van Marlene Rebel en Lucinda Vos komt het in de vorm van een uniek en met juwelen ingelegd boek ‘Het raadsel van de grote Omar’. Tegen de achtergrond van het waargebeurde heeft Titanic en het raadsel van de grote Omar al die werkende verhaalelementen in zich om een kaskraker van een boek te worden.
 
Marlene Rebel en Lucinda Vos deden voor het schrijven van dit boek grondig onderzoek naar de Titanic en de ramp die zich voltrok op 15 april 1912. Dit onderzoek verwerkten zij op een ingenieuze wijze in het verhaal, waarmee zij fictie en non-fictie als in een waterverfschilderij in elkaar laten overvloeien. Titanic en het raadsel van de grote Omar heeft dan ook de potentie een groot aantal lezers te bereiken.
 
Kinderen die houden van een avontuur, van een actie-gedreven plot, komen met dit verhaal aan hun trekken. Het is een verhaal dat als het om personages gaat niet al te diep gaat. De hoofdpersonen zijn redelijk recht-toe-recht-aan. Er worden kleine hints gegeven naar het leven voor de tocht en daarmee naar hun beweegredenen nu, maar dat is te summier om de personages volledig te begrijpen. Dat is ook niet nodig voor het verhaal, immers hebben we aan boord maar weinig tijd om de personages te leren kennen en is het vooral spannend wie tot een noodlottig einde zal komen.  
 
Dan zijn er nog de kinderen die geïntrigeerd zijn door het onderwerp en er meer van willen weten. Zij kunnen met dit boek wegduiken in de geschiedenis en er vanuit de veiligheid van hun eigen kamer even bij zijn. Rebel en Vos benaderen het verhaal als een soort logboek door de lezer van dag tot dag mee te nemen in het wel en wee van Cilia en Tom. We lezen van hen afwisselend hoe hun laatste dagen op het gedoemde schip verlopen. Als lijm tussen de verhalen van Cilia en Tom is daar bovendien puppy Toto, die in de kennel op Titanic moet verblijven. Dieren doen het altijd goed in kinderverhalen.
 
Eerlijkheid gebiedt mij te vertellen dat ik als kind precies één van die beoogde lezers was. Ik heb de film Titanic wel vier keer in de bioscoop gezien, had de soundtrack op CD, heb documentaires gekeken en een spreekbeurt gehouden over de Titanic. Het was dan ook bijzonder fijn om het boek te lezen en veel te herkennen. Nog fijner was het om de prachtig geïllustreerde schutbladen met dwarsdoorsnedes van de Titanic te bestuderen, van de hand van Sophie Pluim.
 
In het nawoord vertellen Rebel en Vos over welke onderdelen van het verhaal waargebeurd zijn en welke stukken fictie. Zij lijken zich bewust te zijn van de leeftijd van hun lezers en nemen hen mee door aan het begin en einde van het boek context te geven aan het onderwerp en het verhaal zelf. Dit hebben Rebel en Vos met bijzonder veel integriteit gedaan. Het is niet niets om voor kinderen een onderwerp in verhaal te vangen dat uiteindelijk gaat over de teloorgang van iets meer dan 1500 zielen, waaronder ook veel kinderen. Dat zij daar niet in beschrijvende detail op ingaan is een goede keuze geweest. Ze hebben precies genoeg beschreven om over te brengen op de lezer hoe groot de ramp nu werkelijk was. Het nawoord maakte op mij de meeste indruk. Het liet nog maar eens zien dat het indrukwekkende verhaal van Titanic in vele vormen verteld kan worden en er niet zomaar eentje is, maar één van 2200 verhalen.
 
Titanic en het raadsel van de grote Omar zal bij mij in de klas de komende periode voorgelezen worden. Het past bij ons tijdvak over de industrialisatie en kan een geweldige manier zijn om met kinderen literaire gesprekken te houden over hoe feiten de geloofwaardigheid van een fictief verhaal kunnen versterken en in hoeverre dit verhaal waargebeurd genoemd mag worden. Ook is het nawoord het bespreken waard. Rebel en Vos schrijven zelf:
 
‘Lezen wat overlevenden verteld hebben over die rampzalige nacht van 15 april 1912 greep ons aan. We vroegen ons vaak af: wat zouden wij gedaan hebben in zo'n angstige situatie? Hoe bang en wanhopig moet je zijn als man om verkleed als vrouw een plek in een sloep te bemachtigen?’
 
Krachtige vragen die kunnen leiden tot prachtige gesprekken. Wat mij betreft mag Titanic en het raadsel van de grote Omar niet ontbreken in de schoolbibliotheek, want de aantrekkingskracht van het verhaal van de Titanic is en blijft weergaloos.
 
Marlene Rebel, Lucinda Vos en Sophie Pluim: Titanic en het raadsel van de grote Omar, Volt, Amsterdam 2023, 224 p. : ill. ISBN 9789021477633. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan